يك رسانه آمريكايي با اشاره به چشم انداز روشن همكاريهاي سه جانبه ايران ، افغانستان و تاجيكستان نوشت: توسعه همكاري ها بين اين سه كشور فارسي زبان به طور قطع سازماندهي مجدد ژئوپوليتيكي در آسيا مركزي را تسهيل مي كند.

ته گزارش گروه اخبار صوتي و تصويري ايرنا،‌پايگاه اطلاع رساني آمريكايي'اوراسيا ديلي مانيتور'، از پايگاه هاي زير مجموعه پايگاه اطلاع رساني 'بنياد جيمزتوون' آمريكا، نوشت:رؤساي جمهوري كشورهاي فارسي زبان جمهوري اسلامي ايران، افغانستان و تاجيكستان در 5 اوت (14 مرداد ماه) براي چهارمين بار در چهار سال گذشته براي ترسيم آينده همكاري ها سه جانبه خود اين بار در تهران با يكديگر ملاقات كردند. در اين نشست كه به عنوان 'نشست فارسي زبانان' عنوان گرفته است، مجموعه اي از توافقات در حوزه هاي مربوط به تجارت، انرژي و حمل و نقل به امضاي روساي جمهوري سه كشور فارسي زبان رسيد كه اين امر حاكي از آن است كه سه كشور بار ديگر بر تعهد مشترك خود بر تقويت امنيت منطقه اي تاكيد كرده اند.
اين در حالي است كه افزايش سطح چنين همكاري سه جانبه اي اين گمانه زني ها را برانگيخته كه آيا 'اتحاد فارسي زبانان' در صدد سرعت بخشيدن به پيكربندي دوباره ژئوپوليتيكي منطقه آسياي مركزي است كه با فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، حادثه 11 سپتامبر و ظهور چين، تحريك شده است. محمود احمدي نژاد، رئيس جمهوري اسلامي ايران، در سخنراني خود در اين نشست پيشنهاد كرد كه پس از خروج نيروهاي ائتلاف از منطقه، سازماني همچون 'سازمان پيمان همكاري آتلانتيك شمالي' (ناتو) در آسيا تشكيل شود. وي همچنين بر اهميت كشورهاي منطقه در بازسازي افغانستان تاكيد كرد.
تهران به دنبال توسعه پيوندهاي خود با كشورهاي منطقه به ويژه در زمينه حمل و نقل و پروژه هاي نفت و گاز بوده است. اين حوزه هاي همكاري، حوزه هايي هستند كه 'دوشنبه' و كابل به دشواري مي توانند به دليل انزوا از بازارهاي منطقه اي و جهاني و دغدغه هاي امنيتي ناشي از طرح ها آمريكا براي پايان دادن به مداخلات نظامي در منطقه از آن چشم پوشي كنند.
در واقع، 'دوشنبه' فعالانه به دنبال كاستن از اتكاي خود به ازبكستان به مثابه گره بخش حمل و نقل تاجيكستان بوده و درصدد يافتن مسير حمل و نقل جنوبي و صادرات برق خود است تا بدين وسيله به انزواي خود در بخش انرژي و حمل و نقل پايان دهد. اما مخالفت تاشكند با پروژه هاي آبي تاجيكستان، كه مي تواند اهرم منطقه اي ازبكستان را با محدوديت مواجه سازد، و موانعي كه ازبكستان براي تاجيكستان در بخش حمل و نقل ايجاد كرده است، به رغم درخواست هاي 'دوشنبه' از سازمان ها و شركاي منطقه اي و بين المللي، روياي تاجيكستان را با محدوديت مواجه ساخته است.
از سوي ديگر، تهران نيز به ازبكستان هشدار داد كه در صورت ادامه ممانعت ورود واگن‌هاي حامل مصالح و مواد نيروگاه سنگ توده 2، مانع ورود واگن‌هاي حامل كالاهاي ازبكستان به قلمرو ايران خواهد شد.
اين پايگاه اطلاع رساني درباره همكاريهاي دو كشور فارسي زبان ايران و تاجيكستان مي نويسد: تهران و 'دوشنبه' در ماه مي (ارديبهشت) پيمان دفاعي جديد را با يكديگر به امضا رساندند.
در زمينه همكاريهاي اقتصادي ، تهران 180 ميليون دلار در پروژه نيروگاه سنگ توده 2 تاجيكستان سرمايه گذاري كرده است.
تجارت و سرمايه گذاري ايران در تاجيكستان به ترتيب به 250 و 650 ميليون دلار در سال هاي 2009 و 2010 رسيد. هر دو كشور اكنون در موقعيتي قرار دارند كه از پروژه هاي انرژي و حمل و نقل كه با 'نشست فارسي' افزايش پيدا كرد منتفع شده و اين پروژه هاي مي تواند به تاجيكستان كمك كرده تا با ازبكستان بر سر جلب توجه و بازارهاي بين المللي در افغانستان و جنوب آسيا به رقابت بپردازند.
افغانستان نيز از اين پروژه هاي منتفع خواهد شد، زيرا اين كشور براي دهه ها از حوزه فرهنگي منطقه خود محروم بوده و در حال حاضر با چالش هاي ترس برانگيز جنگ، بازسازي و همگرايي با دنياي خارج مواجه است. كابل در پي آن است كه خود را در جايگاه قطب حمل و نقل منطقه قرار دهد، اما با محدوديت هاي مواصلاتي قابل توجهي مواجه است.
بنابراين، پروژه هايي كه در 'نشست فارسي زبانان' در مورد آن بحث و تبادل نظر شد، به افغانستاني كه نيازمند واردات انرژي و ارتباط با دنياي خارج است، فرصت توسعه مي دهد. به عنوان نمونه، تاجيكستان از ظرفيت توليد سالانه 527 ميليارد كيلوات برق برخوردار است كه در حال تنها از 6 درصد اين ظرفيت خود براي توليد برق استفاده مي كند. علاوه بر اين، روابط تجاري و اقتصادي افغانستان در 6 سال گذشته تقريبا' 20 برابر افزايش يافته است. در طول اين نشست، همچنين همه طرفين حاضر در آن بار ديگر بر طرح هاي ساخت شبكه ريلي مشترك تاكيد كردند. اين خط ريلي دسترسي به بنادر جنوب آسيا و درياهاي منطقه اي را تسهيل كرده و در عين حال سبب افزايش امنيت منطقه اي مي شود.
اوراسيا ديلي مانيتور در ادامه مي نويسد:‌ اگرچه همكاري بين كشورهاي فارسي زبان كه به طور مجموع جمعيت آن ها به 110 ميليون نفر مي رسد، چشم اندازهاي فراواني را پيش روي اين كشورها قرار مي دهد.
از اين رو، همكاري سه جانبه در حوزه هاي بازرگاني، انرژي و حمل و نقل، به طور قطع سازماندهي مجدد ژئوپوليتيكي در آسيا مركزي را تسهيل مي كند و اين امر با موفقيت چين در توسعه شبكه ريلي خود تا قزاقستان و تاجيكستان بيشتر مي شود. در جريان نشست فارسي، همه طرفين بر نياز به تشكيل نشست پنج جانبه بين ايران، افغانستان، تاجيكستان، قرقيزستان و چين تاكيد كردند.
به نوشته اوراسيا ديلي مانيتور ، اين همكاري ها به تاجيكستان و افغانستان كمك مي كند تا بردارهاي روابط جنوب- شرق و شمال- غرب خود با ساير كشورها را تقويت كنند. اين همكاري هاي رو به رشد به طور برابر از قابليت بالقوه تسهيل پيكربندي مجدد و قابل توجه ژئوپوليتيكي در آسياي مركزي برخوردار است. همچنين، اين همكاري ها بيشتر ممكن است اتصال مجدد بين جنوب و مركز آسيا، افغانستان و خاورميانه را كه اكنون نيز در جريان است، توسعه دهد. اين امر خود منجر به همگرايي ژئوپوليتيكي برخي از بازيگران و توسعه همكاري در مناطق وسيع تر مي شود.