روز 30 اوت سال 2010 میلادی در شهر کابل میان افغانستان و ترکمنستان توافق نامه ای مبنی بر احداث خط لوله گاز"ترانس افغان" به امضا رسید. این توافق نامه در چارچوب جلسه دوم کمیسیون بین حکومتی همکاری های اقتصادی ، تجاری افغانستان و ترکمنستان حاصل شد ، که آن را "وحیدالله شهرانی" ، وزیر معادن افغانستان و" بایرام گلدی نادیراف"، وزیر صنایع نفت و گاز ترکمنستان به امضا رساندند.

بر اساس توافقهای از قبل حاصل شده ، قرار است این خط لوله گاز ترکمنستان را به افغانستان و از انجا به پاکستان و هندوستان انتقال دهد. سفر هیئت ترکمنی به اسلام آباد بلافاصله بعد از امضای توافق نامه با طرف افغانی، اقدامی در چهارچوب تحقق همین طرح می باشد.باید گفت ، طرح احداث خط لوله انتقال گاز ترکمنستان موسوم به"TAPI " از سال های اول کسب استقلال ترکمنستان ، از طرف برخی کشورهای غربی مطرح بود.

پاکستان به دلیل نیاز خود به انرژی ، نیاز به چنین طرح های فرا منطقه ای داشت و اعلام آمادگی اسلام آباد در دهه 90 قرن گذشته میلادی برای مشارکت در تکمیل" نیروگاه راغون" و ساخت دیگر نیروگاه ها در تاجیکستان نیز از همین زاویه قابل ارزیابی است. دولت های غربی ، به ویژه آمریکا خیلی زود از اقدامات پاکستان جهت انتقال انرژی از آسیای مرکزی به آسیای جنوبی استقبال کرد. در این امرغرب به سرکردگی آمریکا ، اهداف استراتژیک خود را دنبال می کرد که از انحصار مسکو خارج کردن بخش انرژی جمهوری های شوروی سابق در آسیای مرکزی ، از آن جمله می باشد.

هرچند طی نزدیک به دو دهه بعد از فروپاشی اتحاد شوروی و ورود گسترده غرب به آسیای مرکزی ، در جهت تحقق طرح مذکور مذاکرات و اقدامات زیادی صورت گرفت. اما به دلیل عدم ثبات و امنیت در افغانستان و مناطق محل عبور این خط لوله در پاکستان ، نتایج این اقدامات نظررس نبودند. امروز نیز مشکل ثبات وامنیت در مسیر خط لوله "ترانس افغان" TAPI به قوت خود باقی است ، حتی به جغرافیای این ناامنی ها افزوده است.

آمریکا کماکان به پی گیری طرح مذکور اصرار دارد. زیرا واشنگتن قصد دارد با ظاهرنمایی حضور فعالانه در طرح های مهم انرژی منطقه ، زمینه مشارکت هر چی بیشتر خود در شناسایی، استخراج و انتقال منابع نفت و گاز ترکمنستان را فراهم نماید. این موضوع در شرایطی که بحران انرژی در روابط برخی شریکان اروپایی آمریکا با روسیه سایه افکنده، بیشتر اهمیت پیدا کرده است. البته در این میان مسئله انتقال گاز ایران به پاکستان و هندوستان، که تاکنون اقدامات زیادی در این مسیر انجام شده است، نیز مطرح است. واشنگتن در ادامه خصومت های خود با ایران، تلاش های زیادی را در جهت وارو نمودن اخلال در روند همکاری های تهران با کشور های منطقه انجام داده است که عمدتا به زیان خود آمریکا بوده است.

بدون تردید طرح" TAPI "از دیگر اقدام های ناموفق آمریکا خواهد بود، که از حالا محکوم به شکست است. با این حال ایالات متحده آمریکا این طرح را دنبال می کند و انتظار می رود، جزئیات آن در دیدار "حامد کرزای" و "قربان قلی بردی محمداف" رئیسان جمهوری افغانستان و ترکمنستان ، که ماه سپتامبر در نیویورک در چارچوب شصدمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد صورت خواهد گرفت، مورد بحث و بررسی قرار گیرد. بنا به اطلاع منابع ترکمن ماه دسامبر سال جاری میلادی در عشق آباد در دیدار رئیسان جمهوری چهار کشور افغانستان ، ترکمنستان ، پاکستان و هندوستان طرح" TAPI" به طور مشخص تر بررسی و تصمیمات ضروری اتخاذ خواهد شد.

طرح "TAPI" 1680کیلومتر می باشد که توان انتقال 30 میلیارد متر مکعب گاز در سال را دارا می باشد . بر اساس برآوردهای انجام شده هزینه تکمیل آن 4 میلیارد دلار می باشد و پیش بینی می شود تا سال 2015 تکمیل شود.تلاش آمریکا برای طرح" TAPI " در حالی تشدید شده است ، که ادامه ناامنی ها در استان قندهار افغانستان و مناطق پشتونشینان پاکستان محل عبور این خط لوله ، به عنوان مشکل جدی در این روند سایه افکنده است.

از سوئی دیگر روابط پیچیده اسلام آباد و دهلی آینده طرح مذکور را در حاله ای از ابهام قرار داده است . به علاوه، منابع تامین این خط لوله با گاز مورد نیازچندان مورد اعتماد به نظر نمی رسد . زیرا گزارش های منتشره مبنی بر میزان ذخایر موجودی گاز ترکمنستان، شک و تردیدهایی را در این زمینه ایجاد کرده اند. با چنین رویکردی می توان قاطعانه نتیجه گیری کردکه انگیزه و اهداف سیاسی اصلی ترین محرک در پیگیری طرح" TAPI" می باشد، امری که رقابت قدرت ها در در منطقه استراتژیکی آسیای مرکزی شکل داده است ، اخیرا شدت بیشتر کسب کرده است./ خ

منبع: ایران شرقی