اتحاديه اروپا که براي اقناع شرکاي طرح "ناباکو" در تامين گاز کافي براي انتقال از اين خط لوله با مشکل مواجه شده، در صدد جلب همکاري جمهوري آذربايجان و ترکمنستان براي اجراي طرح "ترانس خزر" جهت تامين گاز مورد نياز "ناباکو" است. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران ، کميسيون انرژي اتحاديه اروپا که در نظر دارد تا پايان امسال به مباحث مربوط به احداث خط لوله انتقال گاز "ناباکو" پايان داده و با جلب موافقت شرکاي اين طرح، عمليات احداث آن را آغاز کند، سعي مي کند که از اهرم گاز ترکمنستان نيز براي اقناع شرکاي طرح بهره جويي کند.

يکي از مهمترين دلايل عدم اقناع شرکاي طرح "ناباکو" ناکافي بودن منابع گازي لحاظ شده براي اين خط لوله که ظرفيت نهايي آن 31 ميليارد مترمکعب در سال در نظر گرفته شده است، مي باشد. همين مساله ماه ها است که با ايحاد تعلل در شرکاي طرح، موجب شده است که اهتمام جدي براي آغاز عمليات آن به وجود نيايد.

به نوشته يک روزنامه آذري،"مارلن هولستر" سخنگوي "هانتر اتيگر" رييس کميسارياي انرژي اتحاديه اروپا گفته است ، در ماه ژوئن گذشته ديدار کارشناسان جمهوري آذربايجان و ترکمنستان با هماهنگي و مساعدت اتحاديه اروپا انجام شده که در آن طرفين در خصوص برخي مسايل فني طرح ترانس خزر، گفت وگو کردند. به گفته وي، اتحاديه اروپا نيز پيشنهاد خود را براي رفع اختلافات دو کشور در مورد مسايل مرتبط با حوزه هاي انرژي ارائه کرده است.

در عين حال روزنامه "اکسپرس" باکو، به نقل ار خبرگزاري "بلومبرگ" بر اين نکته اشاره کرده است که حتي با تفاهم ترکمنستان و آذربايجان هم تا زماني که رژيم حقوقي درياي خزر تعيين نشود، امکان احداث خط لوله بين ترکمنستان و آذربايجان وجود ندارد. با اين حال تلاش اتحاديه اروپا در راستاي مطرح کردن اين موضوع در حاليکه قبل از اين هم موضوع همکاري آذربايجان و قزاقستان را براي احداث خط لوله" ترانس خزر" پيگيري مي کرد، تلاش براي اقناع شرکاي "ناباکو" با ايجاد تصوير خوب از آينده اين طرح ارزيابي مي شود.
رييس کميسارياي انرژي اتحاديه اروپا پيشتر هم در شهر "ادساي" اوکراين، تاکيد کرده بود که براي اجرايي شدن "ناباکو" بايد طرح "ترانس خزر" اجرايي شود و در اين راستا اروپا هم بايد با اتخاذ تدابير ويژه به اجرايي شدن آن کمک کند. "ترانس خزر" در کل عبارت از احداث يک خط لوله در عرض درياي خزر است که بتواند منابع انرژي کشورهاي شرقي درياي خزر را به غرب آن منتقل و در نهايت به سمت اروپا سرازير کند.

مسير اساسي که براي انتقال منابع انرژي از سواحل غربي درياي خزر به اروپا در نظر گرفته شده، خط لوله "ناباکو" است که در حال حاضر و بدون احتساب منابع گازي ترکمنستان و قزاقستان سرمايه گذاري براي اجراي آن توجيه اقتصادي ندارد. خط لوله "ناباکو" براي اجرا هشت تا 10 ميليارد دلار سرمايه گذاري لازم دارد و مهمترين ويژگي آن هم از ديد اروپايي ها انتقال گاز توليد شده در منطقه حوزه درياي خزر و آسياي مرکزي به اروپا، بدون عبور از روسيه می باشد.

طول اين خط لوله سه هزار و 300 کيلومتر است و در صورت قطعي شدن تصميم براي اجرا از سال 2011 میلادی مراحل احداث آن شروع مي شود و طبق پيش بيني در سال 2014 میلادی خواهد توانست گاز جمهوري آذربايجان را به اروپا برساند. خط لوله "ناباکو" که در مرحله اول براي انتقال سالانه تا هشت ميليارد مترمکعب از گاز حوزه "شاه دنيز" جمهوري آذربايجان در نظر گرفته شده است، در مراحل تکميلي ظرفيت انتقال سالانه تا 31 ميليارد مترمکعب را خواهد داشت.

نياز شديد اتحاديه اروپا به گاز و افزايش روز افزون اين نياز در کنار رهايي اروپا از وابستگي به گاز روسيه از دلايل عمده طرفداران ايجاد اين خط لوله عنوان مي شود.مخالفان طرح معتقدند ، بدون مشارکت جمهوري اسلامي ايران به عنوان دومين کشور داراي بيشترين منابع گاز در جهان، اين طرح موفق نخواهد شد و در عين حال گاز کافي براي انتقال از اين طريق نيز فراهم نمي شود. مجارستان، بلغارستان، روماني، ترکيه و آلمان از سهامداران عمده "ناباکو" هستند.

در اين ميان طرح موسوم به "کريدور جنوب" که از سوي ايتاليا و "گازپروم" روسيه پيشنهاد شده است، شامل احداث خط لوله گازي از روسيه تا سواحل بلغارستان از مسير زير درياي سياه است که با ظرفيت تا دو برابر "ناباکو" طراحي شده است. اروپايي ها با توجه به تجربه اوکراين که در نتيجه اقدام روسيه در بستن جريان گاز به اين کشور بحران زا شد، "ناباکو" را به ديگر طرح ها ترجيح داده و تلاش مي کنند که با اجراي اين طرح خط انتقال گازي خود را به دور از مرزهاي روسيه احداث کنند.

در اين ميان "ناباکو" و طرح "کريدور جنوب" يا همان جريان جنوبي، به عنوان دو طرح رقيب در اين راستا قرار گرفته اند و در حاليکه اولي به دليل محدوديت منابع گازي موجود آن، توجيه لازم براي اجرا نيافته است، دومي هم در کنار مشکلات توجيهي از منابع لازم براي اجرا برخوردار نيست. بر اين اساس اروپايي ها در صدد هستند که با متقاعد کردن قزاقستان و ترکمنستان و وارد کردن آنها به طرح "ناباکو" براي اين طرح توجيه اقتصادي پيدا کرده و در اسرع وقت اقدام به شروع عمليات اجرايي کنند.

اروپايي ها بر اساس اين محاسبات روي طرح "ترانس خزر "تبليغات کرده و در حاليکه سال گذشته تلاش ها بر روي ايجاد همکاري ميان قزاقستان و آذربايجان براي تحقق" طرح ترانس" خزر متمرکز شده بود و حتي در مورد طرح سه ميليارد دلاري اجراي آن با استفاده از منابع مالي بين المللي هم بحث مي شد، با عدم حصول نتيجه در اين خصوص اين بار بحث همکاري آذربايجان و ترکمنستان را مطرح کرده اند. ترکمنستان در ابتداي مطرح شدن بحث "ناباکو" با آن موافقت کرده بود، ولي بعدا از موضع خود عقب نشيني کرد و در پي اين وضعيت بود که طراحان "ناباکو" بحث گاز عراق و مصر را براي تزريق به "ناباکو" به ميان کشيدند.

اين دو منبع در صورت عملياتي شدن حداکثر سالانه حدود هشت تا 10 ميليارد مترمکعب گاز که 90 درصد آن متعلق به عراق است را مي توانند به خط تزريق کنند که باز هم کفايت طرح "ناباکو" را نمي کند. طراحان "ناباکو" بر اين عقيده اند که با احداث يک خط لوله يک هزار و 900 کيلومتري که بخش عمده آن از عمق درياي خزر عبور مي کند، مي توانند سالانه بين 30 تا 50 ميليارد مترمکعب گاز از آسياي مرکزی به آذربايجان منتقل کرده و براي خط لوله "ناباکو" منبع تغذيه اي مطمئن بيابند که آمريکا هم از اين طرح پشتيباني مي کند.

به نوشته يک روزنامه آذري، "ريچارد مورنينگ استار" نماينده ويژه آمريکا در امور انرژي، اخيرا در پي سفر به ترکمنستان گفته بود که مقامات آن کشور با انتقال گاز خود از طريق "ترانس خزر" موافقند. با اينحال دو عامل بازدارنده اساسي در اين مساله وجود دارد که در صورت رفع آنها در مورد جزييات فني و هزينه هاي اجرايي و نيز منابع تامين آن، امکان بحث وجود خواهد داشت. يکي از اين دو مانع اختلافات آذربايجان و ترکمنستان در حوزه هاي نفت و گاز بستر درياي خزر در حوزه "کپز" يا "سردار" است که از سال ها پيش بدون نتيجه ادامه دارد و مساله مهمتر عدم تعيين رژيم حقوقي درياي خزر است.

گفته مي شود با اتکا به همين مساله در وهله اول روسيه به عنوان مخالف اصلي "ناباکو" و" ترانس خزر" و در وهله دوم ساير کشورهاي ساحلي خزر، در ايجاد خط لوله "ترانس خزر" مانع خواهند بود. به نوشته روزنامه آذري "اکسپرس" قبل از تعيين رژيم حقوقي درياي خزر امکان هرگونه اقدام در راستاي اجراي اينگونه طرح ها در درياي خزر عملا غيرممکن و چه بسا تشنج آفرين خواهد شد و در اجلاس سال 2007 میلادی روساي کشورهاي ساحلي در تهران نيز تاکيد شد که بدون توافق هر پنج کشور ساحلي خزر هرگونه ايجاد خط لوله در اين دريا وجود ندارد.از ديد روزنامه اکسپرس، اگرچه گفته مي شود که نمايندگان ترکمستان اخيرا با پشتيباني اتحاديه اروپا در سازمان ملل فعال شده اند تا حداقل مانع روسيه را در اين موضوع رفع کنند، ولي با فرض تحقق چنين مساله اي آذربايجان هم حاضر به پذيرش ريسک در خصوص ايجاد تنش با همسايگان آن هم به خاطر اينکه گاز ترکمنستان به بازارهاي اروپايي جريان پيدا کند، نخواهد بود.

اين در حالي است که کشورهاي ساحلي درياي خزر در چهارچوب نشست همکاري هاي کشورهاي ساحلي همواره بر توسعه امنيت و همکاري و حفظ محيط زيست در درياي خزر تاکيد کرده و متعهد شده اند که هرگونه اقدام در راستاي احداث خطوط لوله در اين دريا منوط به موافقت هر پنج کشور ساحلي است. با اين وضعيت هدف اتحاديه اروپا از تلاش در اين راستا مي تواند صرفا ايجاد اقناع براي آن دسته از شرکاي "ناباکو" باشد که با عنوان کردن آينده مبهم اين طرح در تامين منابع گاز براي انتقال به اروپا، مردد هستند و از برداشتن گام جدي عملي خودداري مي کنند. اين ترديد نه تنها در شرکاي "ناباکو" بلکه در دست اندرکاران اروپايي طرح هم وجود دارد و هر از چندگاهي درسخنان آنها نمود پيدا مي کند، بطوريکه "هانتر اتيگر" مسوول کميسارياي انرژي اتحاديه اروپا فروردين ماه گذشته طي سخناني با اشاره به مشکلات موجود بر سر راضي کردن شرکاي طرح "ناباکو" گفته بود که در شرايط موجود شانس موفقيت اين طرح حدود 60 درصد است.

به گفته وي، هنوز براي اجراي طرح "ناباکو" مشکلات زيادي وجود دارد و اگر چه بر اساس برنامه ريزي انجام شده اين طرح بايد تا پايان سال جاري ميلادي اجرايي شود، ولي حل مشکل انرژي اروپا از طريق اين خط لوله به اين زودي ها عملي نخواهد شد و به همين دليل هم اتحاديه اروپا به موازات طرح "ناباکو"، طرح هاي ديگر انتقال گاز را که روسيه هم در آنها مشارکت دارد، بررسي مي کند./ ر

منبع: ایران شرقی