فریدون مجلسی - تحلیلگر مسائل بین‌الملل

آرمان- ایران و عراق به موجب تاریخ، جغرافیا و فرهنگ بسیار مشترک و مختلطی که با یکدیگر دارند محکوم به داشتن نزدیک‌ترین روابط با یکدیگرند. این امری قطعی است و مخاصماتی که بین این دو کشور رخ داده نیز مثل روابط خانوادگی است که نزدیکی و توقعات زیاد را نیز برمی‌انگیزد و متعاقبا توقعات زیاد ممکن است موجب کشمکش‌های سخت خانوادگی نیز بشود. بارها شاهد این کشمکش‌ها میان عراق و ایران بوده‌ایم. لذا در شرایط فعلی نیز این نتیجه‌گیری خوبی است که با اتحاد استراتژیک با عراق و جمع کردن کشورهای همسایه دوست بتوانیم قدرت خودرا در منطقه افزایش دهیم. از طرف دیگر اگر بخواهیم از عراق به عنوان ابزار فرار از تحریم‌ها استفاده کنیم دستمان توسط آمریکا خوانده شده چرا که آنها نیز روی عراق حساب خاصی باز کرده‌اند و به این راحتی‌ها اجازه نخواهند داد که ایران عراق را به طور کامل به سمت خود بکشد. ضمن اینکه آمریکایی‌ها ارتباط‌هایی را نیز با کردستان عراق دارند که روی آن حساب می‌کنند. ضمنا دولت عراق نیز منافعی دارد و این منافع را به صورت همکاری، تجارت، تولید و صنعت مشترک با ایران می‌تواند توسعه دهد، اما اگر این همکاری در اثر فشار آمریکا موجبات زیان آوری را برای عراقی‌ها فراهم آورد در آن صورت آنها ناچارند که ارتباط خود با ایران را در میزان مشخصی نگه دارند ولو اینکه تمایل به گسترش ارتباطات نیز داشته باشند. لذا این به‌عهده عراق یا دیگران نیست که بخواهند همواره مطابق دلخواه ایران رفتار کنند. اکنون ارتباطات امنیتی میان ایران و عراق به دلیل شکست داعش کاهش یافته ولو اینکه اقداماتی تحت عنوان پس لرزه آنجا صورت خواهد گرفت، اما به‌نظر می‌رسد که زمان آن رسیده که همکاری امنیتی که ایجاد تقابل می‌کند و ممکن است که موجب شوراندن برخی اقوام عراقی از سوی دولت‌های متخاصم ایران مثل عربستان شود نباید این بهانه را دست آنها داد و باید به جای عناصر امنیتی عناصر اقتصادی، صنعتی و همکاری دوجانبه در حوزه‌های مختلف جایگزین شوند. چراکه دولت‌هایی مثل عربستان سعودی همواره درصدد ضربه زدن به ایران هستند و هیچ فرصتی را از دست نمی‌دهند. اظهارات اخیر وزیر امور خارجه کشورمان در ارتباط با عربستان نیز نشان می‌دهد که در شرایط کنونی به سختی می‌توان در انتظار تغییر روابط دو کشور بود چرا که عربستان و سایر کشورهای عربی حامی آن موجودیت رژیم صهیونیستی را به رسمیت می‌شناسند و مذاکرات با آنها نمی‌تواند مفید باشد. بنابر این عراق نیز تا حدی چنین مساله‌ای خواهد داشت. همانطور که گفته شد دولت عراق نمی‌تواند به صورت نامحدود دریچه گریز ایران از تحریم‌ها شود، اما می‌تواند کمکی کرده و موثر واقع شود. از سوی دیگر گرچه رئیس‌جمهور و نخست وزیر عراق نسبت به ایران حسن ظن دارند و می‌دانند که به نفع‌شان است این علایق و ارتباطات با ایران توسعه پیدا کند، اما شرطش این است که دولت ایران نیز جانب انصاف و اصول را نگه دارد که آنها احساس نکنند که این تمایلات به آنها تحمیل می‌شود. البته نباید این نکته را نیز از ذهن دور داشت که رئیس‌جمهور و نخست وزیر عراق ناچارند که رعایت آمریکا را نیز بکنند، اما با این حال بازهم ابتکار عمل اصلی برای تداوم روابط ایران و عراق با ایران است که عراقی‌ها باید قرارداد 1975 ایران و عراق را قطعی کنند و مرزهای مشخص ایران را به رسمیت بشناسند.