تبریز جهان شهر ایران

آنچه در پی آمده است نگاهی دارد به طرح احیا دوباره جاده ابریشم و جایگاه ایران در این طرح که بخش اول آن را دیروز ملاحظه کردید و اینک بخش دوم و پایانی را می خوانید:
***
مقام های جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده اند تمام توان، همکاری و تلاش خود را برای اجرای بهتر و کامل تر این طرح به‌ کار خواهند گرفت. بر اساس نقشه های طراحی شده، ایران تنها کشور در مسیر نخست این طرح است که دسترسی آسانی را به منابع انرژی دارد و به نظر می رسد کشورما در حوزه تامین نفت و گاز برای چین و دیگر کشورهای این کمربند نقش مهمی را داشته باشد. حتی برخی از تحلیلگران از ایران به عنوان هاب انرژی جاده ابریشم جدید یاد می کنند. در این زمینه از نگاه تهران اجرای این کمربند می تواند نقش مهمی را در توسعه اقتصادی منطقه و جهان و بهبود مناسبات میان کشورها ایفا کند.
در حقیقت جاده جدید ابریشم گرچه از کشورهای بسیاری در اروپا، آفریقا و آسیا عبور می کند، اما در معادلات کنونی جهان شاید بتوان ترکیه، ایران و چین را مهمترین کشورهای مسیر این جاده ارزیابی کرد. این موضوع به خصوص در روزهایی که «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری سلطه طلب آمریکا از قدرت گیری هر سرزمینی هراس دارد، بسیار اهمیت می یابد.
پکن در موازنه قدرت جهانی مسیر مقتدرانه ای
را طی می کند و این موضوعی نیست که واشنگتن به راحتی از کنار آن عبور کند. از این رو چینی ها برای احیای جاده ابریشم و ایجاد کریدوری عظیم به منظور توسعه تجارت کشورهایی با شرایطی مشابه را در کنار خود می بییند و وجود منافع و اهداف مشترک میان این کشورها در دوره تقابل گرایی آمریکایی یا همان ترامپیسم می تواند روند احیای جاده ابریشم را تسریع کند.
در این میان، تمرکز بر گسترش امکانات و زیرساخت های ترابری به ویژه خطوط آهن و زمینی و همچنین توسعه بنادر کشور از جمله بندر چابهار، ایران را به انتخابی گریزناپذیر و به صرفه در فرآیند احیای جاده ابریشم مبدل خواهد ساخت که در کنار ترکیه به عنوان کشورهای در حال توسعه که نقش ویژه ای هم در رویدادهای خاورمیانه ایفا می کنند، در کنار چین می توانند مثلثی شامل چین ، ایران و ترکیه را ایجاد کنند که قدرت یابی آن نه به مذاق آمریکا خوش
می آید و نه اروپایی ها از آن استقبال می کنند. با این وجود مسیر جاده جدید ابریشم می تواند دوام همکاری این مثلث را قوام دهد و در سایه این همکاری تهدیدات منطقه ای و فرا منطقه ای علیه ایران را تا حدی دور کند.
در اینجا همچنین باید به نفت به عنوان سرمایه ایران و نیاز غیرقابل انکار شرق آسیا، قفقاز و حتی اروپا اشاره داشت که یکی از مهمترین دلایل ترغیب چین به سرمایه گذاری عظیم در مسیر احیای جاده ابریشم است؛ چه آنکه انتقال نفت به چینی که برای توسعه روزافزون خود به آن نیاز حیاتی دارد، موجب شده است در مسیریابی دریایی و زمینی برای این انتقال مصمم باشد و از دیگر سو این کشور صادر کننده عظیم کالا به ایران، ترکیه و اروپا است که چنین مسیری می تواند به این صادرات سرعت و کیفیت بخشد.
نظام مند شدن نقل و انتقال در این کریدور و انسجام صادرات و واردات از دیگر موضوعاتی است که کشورهای حاضر در پروژه احیای جاده ابریشم بر آن تاکید دارند و این موضوع می تواند بسترهای مناسبی برای افزایش ظرفیت صادرات غیرنفتی در ایران فراهم کند و محصولات ایرانی را با سهولت و شتاب بیشتری به بازارهای هدف برساند.
به این ترتیب، ایران علاوه بر مسیرهای دریایی انتقال منابع انرژی به جنوب و شرق آسیا، گذرگاهی مهم برای بازرگانی اقتصادهای بزرگ شرقی چون هند و چین را به سوی مقاصد گوناگون مهیا خواهد ساخت؛ وضعیتی که
می تواند ضمن ارتقای موقعیت ژئواکونومیک، هزینه های تقابل آمریکا با ایران را بشدت افزایش داده و راهی را به سوی عبور بی خطر از تهدیدات رئیس جمهوری پرهیاهوی آمریکا بگشاید.
در این زمینه یکTop of Foیک کارشناس روابط خارجی بستر نقش آفرینی موثر ایران در جاده ابریشم را فراهم دانسته و می گوید: سیاست ایران باید در راستای جلب سرمایه گذاری و ایجاد اشتغال در داخل و سرمایه گذاری های منتج به ایجاد زیرساخت ها باشد تا به ایفای نقش بپردازد.
بهرام امیراحمدیان اظهار می دارد: اگر اجلاس آتی راه ابریشم ادامه همان ابتکار “یک کمربند، یک راه” باشد، در مقابل هر نوع تبلیغات، ممانعت یا محدودیت هایی که آمریکا و متحدانش بخواهند در عرصه اقیانوس در رابطه با تجارت چین با ماورای بحار(دریاها)، واردات انرژی و مواد خام و صادرات کالاهای چینی به جهان ایجاد کنند، چین در نظر دارد که از طریق همان جاده ابریشم کهن و باستانی بتواند ارتباط خود را با آسیا و اروپا از این طریق ادامه دهد.
وی توضیح می دهد: در ابتکار جدید، یک شعبه از این راه در امتداد همان جاده کهن از چین وارد آسیای مرکزی و از آنجا وارد ایران شده و از ایران به سمت شمال غرب و ترکیه و اروپا خواهد رفت و ایران به عنوان نقطه اتصال اروپا، آسیا و چین می تواند به ایفای نقش بپردازد.
این کارشناس می افزاید: اگر ایران وارد بازی شده و بخشی از تجارت چین به اروپا از طریق ایران صورت گیرد، موجب خواهد شد که ایران نقش ترانزیتی خود را افزایش دهد و به نوعی جایگاه جغرافیایی خود را به مرتبه و جایگاه ژئوپلتیکی تغییر دهد؛ به طوری که هم اروپا و هم چین در ارتباط با یکدیگر از راه ایران به عنوان تزانزیت استفاده کنند.
وی اضافه می کند: اگر خود مساله تنها تزانزیت باشد، درست است که جایگاه ایران را در منطقه و جهان ارتقا خواهد داد، اما از نظر درآمدهای ناشی از ترانزیت، این درآمد آنقدر نیست که بتواند هزینه استهلاک جاده ها و مسیرهای ترانزیتی ایران را پوشش دهد و فقط از نظر سیاسی، جایگاه و منظر ژئوپلتیکی، ایران ارتقا می یابد، اما از نظر درآمد آنچنان درآمدی که متصور است، قابل دسترس نخواهد بود.
امیراحمدیان در این باره که ایران چه کار باید بکند؟ می گوید: اگر ایران بتواند در این منطقه ایفای نقش کند به این ترتیب که مقداری از کالایی که از چین می خواهد به اروپا برود به صورت مواد نیم ساخته و کالاهای نیمه تمام وارد ایران شده و چین با استفاده از نیروی انسانی، انرژی موجود و استعدادهای نهفته در خاک ایران با سرمایه گذاری ثابت بخشی از کالاها را در ایران بسازد، این فرآیند و صادرات موجب ایجاد اشتغال در بخش صنعت، صنایع تبدیلی و در نهایت افزایش اشتغال خواهد شد.
وی تصریح می کند: ایران در کنفرانس جاده ابریشم باید بگوید زمانی وارد ابتکار می شویم که برای ما نقش در نظر بگیرند؛ با دادن نقش به ایران در فرآیند توسعه، زیرساخت ها، سرمایه گذاری ها
و ایجاد اشتغال، اگر بخشی از فرآیند ساخت کالاها در ایران انجام و بعد از ایران به اروپا و دیگر مناطق صادر شود، در این صورت ایران می تواند متکی به این باشد که توسعه اقتصادی پیدا کرده، صنعت و صنایع تبدیلی این کشور توسعه یافته و اشتغال ایجاد کند و در عین حال کشورهای دیگر را به خود وابسته سازد.
نامبرده ادامه می دهد: ترانزیت به تنهایی ایجاد وابستگی نمی کند مگر این که بدیل و جایگزینی نداشته باشد. وقتی که راه تراسیکا در شمال ایران از طریق دریای خزر و بندر ترکمن باشی در شرق و بندر باکو در غرب این راه موجود و جایگزینی برای ایران باشد و ایران مزیتی در ترانزیت نداشته باشد، طبیعی است که از این سرمایه گذاری ها و ابتکارات چیزی برای ما حاصل نخواهد شد.
وی اضافه می کند: به همین سبب سیاست ایران باید در راستای جلب سرمایه گذاری و ایجاد اشتغال در داخل و سرمایه گذاری هایی که به ایجاد اشتغال و ساخت زیرساخت ها منتج شود باشد تا به ایفای نقش بپردازد.
امیراحمدیان می افزاید: اگر این راه انتخاب شود یا بخشی از تجارت چین با اروپا از این طریق صورت گیرد موجب خواهد شد ایران نقش ترانزیتی خود را افزایش دهد و جایگاه جغرافیایی خود را به یک جایگاه ژئوپلتیکی تغییر دهد و اروپا و چین بتوانند از خاک ایران استفاده کنند.
وی در این باره که آیا بستر چنین نقش آفرینی برای ایران فراهم است، می گوید: این بستر با توجه به وجود نیروی انسانی ماهر، تحصیلکرده و متخصص در ایران فراهم است، بازار کار اشباع بوده و نمی تواند نیروی کار را صادر کند. همچنین از نظر وجود انرژی در دسترس و شبکه های حمل و نقلی ریلی، جاده ای،
هوایی و دریایی ، ایران بسیار مستعد بوده و اینها با ظرفیت های خالی کار می کنند.
این کارشناس روابط خارجی تصریح
می کند: در صنایع تبدیلی و بسته بندی ایران ۳۰ تا ۴۰درصد ظرفیت خالی وجود دارد که می تواند در اختیار چین در مسیر راه ابریشم قرار گیرد. این استعداد در ایران به صورت بالفعل و بالقوه برای حضور در صحنه
وجود دارد.
وی در این باره که با توجه به نقش چین و توزیع تولیدات و کالاهای چینی در اقصی نقاط جهان و همچنین سیاست های منطقه ای، این فرصت به ایران داده خواهد شد که بتواند از مزیت راه ابریشم استفاده کند، اظهار می دارد: هر کشوری به دنبال منافع خود بوده و چین به دنبال این است که در مسیر جاده ابریشم از نیروی انسانی و ماشین آلات خود استفاده کند. حتی در سرمایه گذاری در آسیای مرکزی به دنبال بهره وری خود و استفاده از کارگر و ماشین آلات
چینی است.
امیراحمدیان اضافه می کند: ایران کشوری بزرگ و یک قدرت منطقه ای است و نباید اجازه دهد در حالی که تمام استعدادها در این کشور فراهم است، آنها سرمایه گذاری کرده و در عین حال نیرو و ماشین آلات خود را بیاورند.
وی می گوید: ایران در صورتی در ابتکار یک کمربند و یک راه می تواند ایفای نقش کند که ایجاد وابستگی متقابل کند. در غیر این صورت فقط یک جاده و شبکه راه ها است که در صورت استفاده از این مسیرها هر چقدر هم پول زیادی نسبت به دیگر مسیرهای جایگزین بگیریم کفاف استهلاک جاده های ما را نخواهد داد.
این صاحب نظر اضافه می کند: مساله تنها استهلاک نیست بلکه اشغال جاده ها و مسیرهاست و ممکن است آسیب های جاده ای داشته باشد و محیط زیست را آلوده کند که همه اینها باید در نظر گرفته شود.
وی با بیان این که بدون مشارکت و وابستگی متقابل اقتصادی و صنعتی بین ایران و چین، این امر فایده ای نخواهد داشت، خاطرنشان می کند: چین به دنبال منافع خود و گسترش سیطره اش در آسیا است که ما باید از این فرصت استفاده کنیم که اگر چین منافع ما را تامین کند با این کشور تعامل خواهیم داشت. اما این که ایران صرفا یک کشور برای ترانزیت شود و جایگاه ژئوپلتیک را افزایش دهد چیزی عاید ایران نخواهد شد و اشتغال هم ایجاد نمی شود.
امیراحمدیان ادامه می دهد: چین به دنبال مقابله با سیطره آمریکا در اقیانوس آرام است که برای نظامی کردن منطقه آسیای شرقی از سوی آمریکا تهدید می شود.
وی با اشاره به افزایش قیمت بیمه کشتی رانی
برای مواد خام و نفت که ۳۰درصد آن از تنگه مالاکا انجام می شود، می گوید: فشار دیگر آمریکا بر جزایر چین جنوبی است تا در دریای چین جنوبی و جزایر مصنوعی که چین می سازد درگیری های نظامی پیش آورد و چین به سمت نظامی گری پیش رود و این امر قیمت تمام شده کالاهای چینی را بالا برده و شناور کردن نرخ برابری یوان مقابل ارزهای بین المللی، چین را در آینده با تنگنا مواجه می کند.
این کارشناس تصریح می کند: چین به دنبال راه جایگزینی است و ایران باید هوشیار باشد و از این فرصت استفاده کند و به چین فشار بیاورد و بتواند ایفای نقش کند. در غیر این صورت تنها به عنوان یک کشور بزرگراهی با وابستگی به دیگر کشورها، قدرت و سیطره خود را از دست خواهد داد.
به هرحال آنچه مسلم است اینکه به نظر
می رسد پیوستن به ائتلاف های تجاری منطقه ای و جهانی مانند این طرح، هم خودکفایی اقتصادی کشور را تقویت می کند و هم ایران را به سبب بهره مندی از توانمندی ها و دانش های بومی سازی شده گوناگونی که در چهار دهه گذشته با اتکا به جوانان و دانشمندان خود به دست آورده است، به عنوان الگویی برای دیگر کشورها معرفی می کند.
البته همه اینها مشروط به این است که با نظارت دائم، بازتعریف رویه های ناکارآمد پیشین و مدیریت اثربخش ابزارهای اقتصادی و دیپلماتیک، بتوان از فرصت های پیش آمده بدرستی بهره گرفت و توان واقعی خویش را بارور کرد.

منبع: روزنامه اطلاعات