آشنایی با روستای سعدی
روستای سعدی یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان عباس شرقی بخش تیکمه‌داش شهرستان بستان‌آباد واقع شده‌است.
طبق تعریف فرهنگی جغرافیای ایران جلد 4 و لغت نامه دهخدا؛ سعدی: «دهی از دهستان عباسی بخش بستان آباد شهرستان تبریز . دارای 230 تن سکنه و آب از چشمه و محصولات آن غلات می باشد.»
روستای سعدی از طرف شمال به روستای گلهین، از سوی شرق به روستای بنفشه درق، از طرف جنوب به روستای عمودیزج و از طرف غرب به روستای جداقیه و قره چمن محدود می‌شود. فاصله این روستا تا مرکز شهرستان یعنی بستان آباد 36 کیلومتر و فاصله آن با شهر تبریز مرکز استان ، 102 کیلومتر است. ارتفاع روستای سعدی از سطح دریا ؛ 1678 متر می باشد. آب و هوای این روستا به جهت قرار گرفتن در دامنه کوه های پیرامونی ، در زمستان سرد و در تابستان ها معدل و خوش و آب هواست.
این روستا قبلاً در نزدیکی روستای عمودیزج در منطقه آسمابلاغ واقع شده بود که به علت کوهستانی بودن منطقه و عدم دسترسی به مراکز دولتی و راه‌های مواصلاتی؛ بعداً به محل فعلی که در جنب چند رودخانه واقع شده و نسبت به محل قبلی مناسبتر بود نقل مکان نمودند. آثار روستای قبلی همچنان در محل مورد نظر قابل مشاهده است.
وجه تسمیه روستای سعدی می‌توان به سابقه تدریس کتب گلستان و بوستان سعدی اشاره نمود.
به طوری که بر خلاف روستاهای اطراف، ریش سفیدان این روستا در کنار ایجاد مدرسه دولتی؛ کلاس‌های تدریس به نام «مکتب دینی» دایر می‌نمودند و اساتید کلاس‌های مکتبی توسط اهالی از اساتید معرف منطقه با هزنیه‌های خود مردم روستا تأمین می‌گردید. این کلاس‌ها عمدتاً در فصول زمستان که مردم بیکار بودند دایر می‌شد. به این ترتیب که کلاس‌ها در اتاق‌های مناسب یکی از هالی به تأمین هزنیه توسط مردم و استاتید نیز هر شبانه روز در خانه کی از هالی میهان می‌بود.
روش تدریس بر اساس رتبه‌بندی و سطح تحصیلات دانش آموزان مکتب بود به طوری که استاد در راس اتاق جلوس می‌نمود و شاگردان نیز در طرف وی به ترتیب از بالا به پایین در روی زمین می‌نشستند. شاگردان کتب به ترتیب: کتاب نصاب بر حسب این که دانش آموزان در کتاب صفحه کتاب بودند، بعد کتاب گلستان، بعد کتاب قرآن مجید و در پایین‌ترین سطح جزوه «چره که» بودند که این گروه‌ها نیز بر حسب این که در کدام صفحه کتب و چره که هستند رتبه‌بندی و به ترتیب از بالاترین رتبه تا پایین‌ترین آب می‌نشستند. استاد در هر روز تدرس هر دانش آموزس را تدریس نموده ولی اشکلات بعدی توسط هر دانش آموزش از دانش آموز رتبه بالاتر رفع اشکال می‌گردید. بدین ترتیب بود که وجه تسمیه نام روستای سعدی.
این روستا دارای طبیعت زیبا و زمین‌های زراعی و باغات فراوان بوده‌است. اهالی این روستان در گذشته به وسیله زراعت و دامداری امرار معاش می‌نمودند. غلات به ویژه گندم، جو، نخود و عدس از جمله محصولات آن بوده‌است. در ایام خرمن کوبی؛ ارباب روستا سهم خود را تفکیک می‌نموده و بقیه را اهالی در طول سال مصرف می‌نمودند. به طوری که هالی روستا که بیش از ۶۰ خانوار (قبل از انقلاب) بودند از نظر کشت محصولات زراغی و باغی و دامداری خود کفا بودند ولی نسبت به روستاهای همجوار مثل کلهین و عمودیزج درآمدشان پایین بود.
همچنین مسیر عبوری جاده تهران به سمت تبریز از بغل این روستا عبور می‌کرده‌است که سبب رونق روستای سعدی بوده‌است. اما قبل از انقلاب به دلیل خشکسالی و کوچ اهالی به تبریز و تهران، جمعیت آن به شدت کاهش پیدا کرد. پس از احداث بزرگراه تبریز- زنجان تعداد مسافران بسیار کمتر شده و درآمد تعدادی از اهالی نیز از رونق افتاده‌است. اما داشتن مسجد بین راهی در کنار جاده باعث شده‌است که بسیاری از مسافران در آنجا توقفی داشته باشند.
مردم این روستا همانند سایر نقاط استان، ترکی آذری صحبت می کنند.
این روستا از قدیم الایام که دارای مسجدی بوده کوچک که دارای معجر چوبی برای بانوان بوده و کف مسجد پوشیده از حصیر بود. علاوه برای استفاده اهالی روستا از مسجد در ایامی مثل محرم، رمضان و سایر مناسبت‌ها، مسافران عبوری به ویژه رانندگان ترک برای استراحتی کوتاه و اقامه نماز از آن استفاده می‌کردند. بعد از انقلاب مسجد قدمی تجدید بنا گردید و نسبت به مسجد قدیمی نسبتاً برزگتر احداث و مورد استفاده اهالی و مسافران قرار گرفته‌است.
از آثار تاریخی قابل ذکر این روستا می‌توان به آسیاب آبی اشاره نمود که به مرور زمان خود آسیاب تخرب شده و از بین رفته‌است ولی کانال یا نهر آن در بخشی از روستا قابل مشاهده است که از اراضی روستای بنفشه درق سرچشمه گرفته و بعد از طی مسافتی طولانی به آسیاب روستا در پایین روستای سعدی می‌رسید و بعد از استفاده در آسیاب، مورد استفاده مجدد کشاوزان پایین دستی روستا قرار می‌گرفته‌است. چند غار نیز در این روستا وجود دارد.
از دشت‌های حاصل خیز و عمدتاً دیمی روستا که از گذشته به زیر کشت گندم و جو و سایر حبوبات می‌رفته‌است می‌توان به دشت‌های: «پیسلر» در شمال شرقی، «آسمابلاغ» در جنوب، «ساری گونی» در شمال غربی و «الانلی» در شرق روستا می‌توان اشاره نمود.
از این دشت‌ها و سایر دشت‌های کوچ قبل از خشکسالی و انقلاب، عمده‌ترین محصولات زارعی برداشت می‌شد به طوری که در فصل خرمن، بعد از تفکیک سهم ارباب؛ بقیه را اهالی در طول سال مورد استفاده قرار می‌دادند.
اما بعد از اصلاحات ارضی و تقسیم اراضی کشاورزی به قطعات کوچک، باعث کاهش راندمان محصولات کشاورزی کردید. اخیراً به همت ریش سفیدان و هالی مطلع این روستان، اراضی کشاورزی با همکاری جهاد کشاورزی به صورت یکپارچه سازی گردیده‌است تا اهالی روستان هم در زمان صرفه جویی داشته باشند و هم در تولید محصولات کشاورزی راندمان و بهره بیشتری را کسب نموده و بدست آورند. روستای سعدی دارای امکاناتی نظیر: برق، تلفن، آب شرب، راه آسفالته(تبریز- تهران)، مدرسه و مسجد است.
بزرگترین روخانه عبوری از کنار روستای سعدی
رودخانه سیاه چمن( قره چمن) از ریزابه های سمت چپ شهری چای از ارتفاعات قسمت غربی برغوش سرچشمه گرفته { و بعد از طیی مسیر از کنار چندین روسیتا } گذرنموده و نزدکی روستای سیاه چمن به رودخانه شهری چای می خورد. سرچشمه شهری چای از کوه های اوجان است و به نوشته مستوفی( ص 224) احتمالاً در قدیم رود میانج نامه داشته است. قسمت علیای رود شهری چای از قسمت شرقی سهند سرچشمه می گیرد و اراضی دهستان عباسی را آبیاری نموده و به سوی میاه جریان می یابد.
بعد از چندین سال و با کشف معدن پوکه در زمین‌های روستاییان، امیدواریم رونق به روستا نشینان و مالکان زمین‌ها برسد. التبه هنوز از معدن مزبور بهره‌برداری نشده‌است.
از مشکلات این روستا می‌توان به فقدان هرگونه کارخانه تولیدی اعم از معدنی، محصولات کشاورزی و صنعتی نام برد که موجب کوچ اهالی به ویژه جوانان گردیده‌است.
همچنین این روستا از هرگونه مراکز خدماتی اعم از کشاورزی، دامی، صنعتی و … است.
جمعیت این روستا که قبل از انقلاب بیش از ۶۰ خانوار و حدود ۳۰۰ نفر بود در حال حاضر در فصل زمستان حدوود۱۰ خانوار و در تابستان ۲۰ خانوار می‌رسد. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395؛ این روستا 13 خانوار و 35 نفر جمعیت دارد که از این تعداد 17 نفر زن و 18 نفر آن مرد هستند.
اکثریت اهالی کوچ کرده این روستان که ده‌ها خانوار می‌شوند در کمال شهر کرج و تبریز سکونت دارند.
منبع:
https://fa.wikipedia.org