پس از فروپاشی اتحاد شوروی، سیاست خارجی روسیه خیلی زود بازسازی شد. رهبران روسیه به این نتیجه رسیدند که منطقه خاورمیانه و جمهوری‌های پیرامون روسیه باید در سیاست خارجی این کشور جایگاه‌ مهم‌تری داشته باشند.

حضور میلیون‌ها مسلمان در جمهوری‌های جنوبی روسیه در حوزه دریای خزر، ارتباط با کشورهای خاورمیانه و غرب آسیا را بیش از پیش برای روسیه در اولویت قرار می‌داد و از نخستین دهه پس از فروپاشی شوروی، این روابط در مسیر گسترش قرار گرفت. توسعه روابط با کشورهایی ازجمله ایران، عراق، سوریه و حتی کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس که به اردوگاه غرب تعلق داشتند، از همین دوران آغاز شد.

شوروی اگرچه از موافقان تشکیل اسرائیل بود اما در جریان جنگ سرد روابط چندان مناسبی با این رژیم نداشت. پس از فروپاشی اتحاد شوروی و همزمان با گسترش روابط روس‌ها با کشورهای خاورمیانه، روابط میان مسکو و تل‌آویو هم بهبود پیدا کرد و وارد فاز جدیدی شد.

میلیون‌ها نفر از روسیه و جمهوری‌های تازه استقلال‌یافته به اسرائیل مهاجرت کردند و حدود یک‌پنجم جمعیت اسرائیل از این مهاجران تشکیل شد. برای رهبران روسیه، اسرائیل همواره دریچه‌ای به سمت تکنولوژی‌های روز غربی برآورد شده است.

روس‌ها در طول بیش از 25سال گذشته تلاش کرده‌اند رفتار ماهرانه‌‌ای را در تنظیم روابطشان از یک سو با اسرائیل و از سوی دیگر با ایران داشته باشند تا منافع خود را تأمین کنند. مسکو با وجود روابط بسیار نزدیک سیاسی، امنیتی و نظامی با تهران، روابطش با تل‌آویو را هم ساماندهی کرده است.

در شرایط پسابرجام، اسرائیل نیز مانند برخی دیگر کشورهای منطقه ازجمله عربستان، نگران احیای قدرت منطقه‌ای ایران بوده است. اسرائیل به همین دلیل فعالیت خود علیه ایران را تشدید کرده است. رفت‌وآمدها و مذاکرات طولانی و پیگیر بین مسکو و تل‌آویو در جریان بوده تا شاید اسرائیلی‌ها بتوانند مانع ایفای نقش ایران در منطقه و به‌ ویژه در سوریه شوند.

رهبران اسرائیل با ادعاهای تکراری و ایجاد نگرانی در مورد حضور ایران در عراق، سوریه و لبنان تلاش می‌کنند مسکو را متقاعد به محدودسازی روابط با ایران کنند. سفر اخیر بنیامین نتانیاهو به روسیه نیز با همین هدف انجام شد. تجربه روابط تهران با مسکو و مسکو با تل‌آویو در طول بیش از 2 دهه‌ گذشته نشان داده که مسکو قادر به چشم‌پوشی از مزیت‌های منطقه‌ای ایران نیست.

به هر شکل در پی حفظ روابط گسترده خود با تهران است اما از سوی دیگر مزایای برآمده از رابطه با تل‌آویو و به تبع آن واشنگتن هم برای روسیه قابل چشم‌پوشی نیست. مسکو برای آنکه در منطقه دست بالا را داشته باشد، هر دو رابطه را همچنان پیش خواهد برد. رهبران روسیه بارها بر این قاعده پافشاری کرده‌اند که کشورها منافع دارند؛ نه دوست و دشمن دائمی.

از: الهه کولایی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران

منبع: روزنامه همشهری، 6 شهریور 96