گزارش نشست تخصصی «اتحاديه اقتصادي اوراسيا و چشم انداز همكاري با ايران» با حضور دکتر ایگور ماکاروف، استاد دانشگاه مسکو

ایراس: در حالی که مذاکرات ایران برای انعقاد موافقتنامه تجارت آزاد با اتحادیه اوراسیا به مراحل تعیین کننده رسیده و این موضوع بحث­های زیادی در میان کارشناسان ایرانی به وجود آورده، موسسه مطالعات ايران و اوراسيا (ایراس) با حضور دکتر ایگور ماکاروف، دانشیار دانشگاه عالی اقتصادی مسکو، دانشکده سیاست و اقتصاد جهانی  در نشستی تخصصی با عنوان «اتحاديه اقتصادي اوراسيا و چشم انداز همكاري با ايران»، این بحث را از زوایای دیگر به ویژه از چشم انداز روسی و پرسش­های کارشناسان ایرانی مورد بررسی قرار داد.
 
دریافت متن کامل (PDF)

در این نشست دکتر ایگور ماکاروف ابتدا با ابراز خرسندي از حضور در ايراس، با اشاره به طرح گردش به شرق روسیه گفت: وی و همکارانش در دانشگاه مسکو از سال 2008 با ریاست آقای سرگی کاراگانوف روی طرحی با عنوان گردش به شرق روسیه تمرکز کرده­اند. اما وی با تاکید بر اینکه گردش به شرق مسکو در بخش فرهنگ و تمدن نیست تصریح کرد: تمدن و فرهنگ روسیه از اروپا جدایی ناپذیر است و در واقع رویکرد گردش به شرق بیشتر متاثر از منافع سیاسی و اقتصادی روسیه است. این دانشيار دانشگاه عالي مسكو گفت معتقد است که سالیان متمادی از تواندمندی‌های آسیا و اقیانوس آرام چشم پوشی شده  و زمان آن رسیده است که به این سمت گردش پیدا کنیم.
 
دکتر ایگور ماکاروف با اشاره به  اینکه دولت روسیه در سال 2011 گام گردش اقتصادی به سمت شرق را برداشته، گفت: طرح بزرگی از بخش­های سیبری تا منطقه خاور دور روسیه برای ارتقای روابط اقتصادی در این نقطه شروع شد. در این راستا، چین همکار و شریک استراتژیک برای روسیه به حساب می آید. اين استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه نگاه روسیه به کشورهای منطقه شرق آسیا است ادامه داد: در این طرح توانستیم سرمایه گذارانی را از مناطق شرقی آسیا جذب کنیم اما از زمانی که ما این گردش را آغاز کردیم در منطقه آسیا و اقیانوس آرام تغییرات بسیار زیادی به وجود آمد. 
 
دکتر ایگور ماکاروف آغاز حرکت چین از شرق به غرب را یادآور شد و افزود: چین در قالب پیمان جاده ابریشم ( جاده خاکی و ریلی) برنامه های خود را آغاز کرد. در آن زمان، بسیاری در روسیه این مساله را به عنوان زنگ خطر به حساب آوردند. از سوی دیگر، بسیاری نیز این عقیده را داشتند که این موضوع رقیبی جدی برای پیمان اتحادیه اوراسیا خواهد بود. در حالی که نگاه چین پس از فروپاشی به روسیه به عنوان  شریک و همراه بود و جهت گیریهای به سمت آن داشت.
 
این استاد دانشگاه مسکو افزود: چین سرمایه گذاری­های بسیاری را در آسیای مرکزی انجام داد و تحرکات اقتصادی را به وجود آورد و زیرساخت­های را در این منطقه ایجاد کرد. این مساله حتی گاهی روابط بین دو کشور روسیه و چین را تحت تاثیر قرار داد. اگر چه اکنون این روابط در سطح بسیار گرم و نزدیک است. وی گفت بر این عقیده است که  دو کشور هیچگاه به عنوان رقیب محسوب نخواهند شد بلكه اهدافشان با یکدیگر همپوشانی دارد.
 
دکتر ایگور ماکاروف با ابراز خرسندی از روابط حاکم بر دو کشور روسيه و چين گفت: همکاری هایی که بین پیمان اتحادیه اوراسیا و پیمان جاده ابریشم ایجاد شود در ادامه میتواند به یک پیمان بزرگتر و جهانی تر تبدیل شود. بنابراين اين دو  كشور نمی توانند هیچگاه رقیب هم باشند چرا که مسایل و موضوعات مختلفی را هر کدام مورد بررسی قرار می دهند. همانطور که می­دانید پیمان جاده ابریشم پیمانی در راستای زیرساخت های سرمایه گذاری و اقتصادی است. ولی توافقنامه اوراسیایی براساس قوانین هر کدام از کشورها بررسی می شود که همین امر باعث افزایش تبادلات کشورها می شود.
 
این استاد روسی با استقبال از همکاری های اتحادیه اوراسیایی و جاده ابریشم  تصريح كرد: در رسانه های روسی بیشتر اوقات پیمان جاده ابریشم را با عنوان یک پیمان ترانزیتی و حمل و نقلی یاد می کنند و آن را به عنوان یک بسته شرایط جدی و یا راه آهن­های مختلفی می دانند که چین را به قاره اروپا متصل می کند. همچنین مدام راجع به این موضوع صحبت می کنند که از کدام مسیر می­توانند بار بیشتری را به اروپا ترانزیت کنند. اما وی تاکید کرد که اين اظهارات کارشناسي  نيست زيرا آنها از نظر اقتصادی جوابگوی فاکتورهای مورد نیاز ما نيست.
 
دکتر ایگور ماکاروف با بيان اينكه توانسته­ایم راه های مختلف را مورد ارزیابی قرار دهیم  و اثبات کنیم جاده ابريشم ارزانترين مسیر ترانزیتی نيست گفت: حتی اگر جاده ابریشم از خاک روسیه عبور کند . اين راه می­تواند هزینه بر باشد درحالي که مي توانيم از راه های آبی ارزانتری استفاده کنیم.  وي افزود: یک قطار در هر مسیر می تواند نهایت 150 تا 200 کانتیر را را حمل کند ولی شرکت‌های کشتیرانی هستند که در هر پارت باري  15هزار کانتینر را از راه دریا حمل مي‌کنند. بنابراین برای افزایش حجم تبادلات تجاری از راه خشکی باید هزینه های آن را به راه آبی نزدیک کنیم که برای تحقق این امر، باید در تمام منطقه آسیای مرکزی راه آهنی به شکل متروی شهری بسازیم.
 
بنا به گفته ماکاروف، كارشناسان چینی معتقدند؛ به وجود آوردن فضای ترانزیتی برای حمل بار یکي از راه ها است ولی جنبه اصلی این اتحادیه نیست. این اتحادیه ای که توسط چین راه اندازی شده برای حمل بار به سمت اروپا نیست. این راه و این پیمان برای پاسخگویی به نیازهای اولیه چین به وجود آمده است.
 
 وی ادامه داد از طریق این پیمان، چین می تواند مواد اولیه و منابع طبیعی موجود که در چین تولید و فراوری آن ممنوع است را به آسیای مرکزی انتقال دهد و با فراوری بر روی آن باعث ارز آوری به کشور داشته باشد. این مساله میتواند موجب رونق اقتصادی در چین شود چرا که مناطق غربی این کشور بسیار ضعیف است و شریان و رونقی که در مناطق شرقی و مرکزی وجود دارد در مناطق غربی این کشور نیست.
 
دکتر ماکاروف به چالش مناطق خودمختار چین در مسیر جاده ابریشم اشاره کرد و افزود: طراحی این مسیر  برای مقابله با پیمان ترانس صورت گرفته که در اقیانوس آرام واقع شده است. در حال حاضر رییس جمهور منتخب امریکا اعلام کرده است که قصد خروج از آن را دارد.
 
این استاد دانشگاه مسکو با اشاره به بازی های المپیک و بحران های اقتصادی جهان گفت: زیرساخت های جدید در سراسر چین به وجود آمده است که دهها میلیون نفر از شهروندان چینی شغل پیدا کردند. پس برای چین به صرفه نیست که این افراد شغلهایشان را از دست بدهند.

وی با بیان اینکه مناطق مرکزی و شرقی چین از پیشرفت و توسعه به حدی پیشرفت داشته اند که دیگر جایی برای توسعه ندارند تاکید کرد: چین از این پس به سمت مناطق غربی و مرزی پیش می رود تا مشکل نیروی کار را در این مناطق برطرف سازد و از پتانسیل های این مناطق نیز استفاده کند.
 
بنابراین بر اساس اظهارات این کارشناس روسی، طرح جاده ابریشم تنها برای ارسال بار نیست و به این دلیل ایجاد شده که شرایط اقتصادی در مناطق اوراسیا و غربی چین بهبود پیدا کند. روسیه نیز از این موضوع استقبال می کند چرا که در این شرایط مناطق نزدیک به خاک روسیه رونق پیدا می کنند. وی تاکید کرد در حال حاضر نقش چین برای روسیه قابل قبول است زیرا روسیه از نظر تکنیکی و قانونگذاری نقش خود را ایفا می کند.
 
دکتر ماکاروف در ادامه بیان کرد که به عقیده وی طرح جاده ابریشم محدود به دو کشور نیست و در این بین نیز نگاه چین به همه کشورها است و در این راستا، صندوق جاده ابریشم و بانک آسیایی برای تحقق این اهداف تاسیس شده است. وی گفت: روسیه نیز نمی خواهد به تنهایی در این طرح نقش ایفا کند چرا که چین به لحاظ اقتصادی از روسیه قوی تر است. روسیه با این نگاه، از عضویت هند و پاکستان در پیمان شانگهای حمایت کرد. به همین دلیل نیز مسکو از حضور ایران در پیمان شانگهای حمایت می کند.
 
این استاد دانشگاه روسیه با اشاره به تامین امنیت از طریق پیمان شانگهای بر این مساله تاکید کرد که روسیه معتقد است پیمان شانگهای باید به عنوان یکی از فاکتورهایی باشد که در کنار اتحادیه اوراسیایی و جاده ابریشم، نقش خود را ایفا کند. هدف از قرار گرفتن در این قالب توسعه زیرساختها است تا با بالا رفتن توانمندی های ترانزیتی اقتصادی توانمندتر و لیبرال تر را در سراسر روسیه ایجاد شود. از همین رو میتوان در منطقه اوراسیا شاهد یک استاندارد مناسب بود.
 
وی گفت: در عین حال مسایل زیادی در خصوص تامین امنیت وجود دارد که دولت مانند هند و ایران تمایل به ورود به این اتحادیه را دارند. در آینده می­توان به کشورهای دورتر از منطقه این اتحاد را گسترش داد و کشورهایی مانند ترکیه،مغولستان و حتی کشورهای عضو آسه آن را در این چارچوب قرار داد. همه این کشورها میتوانند وارد پیمان شوند چرا که هیچ جهت‌گیری خاصی از یک طیف و گروه خاصی در این اتحادیه وجود ندارد و استقلال اقتصادی و حقوق کشورها حفظ می شود ولی همکاری ها باید در قالبی خاص شکل گیرد.
 
دکتر ماکاروف گفت: در همین زمینه چین نیز با ورود اعضای جدید با روسیه هم نظر است و انعطاف پذیر عمل می کند. نکته مهم این است که اتحادیه اوراسیا در مخالفت و مبارزه با کشور یا گروهی نیست و می خواهد در چارچوب کشورهای عضو اتحادیه عمل کند. حتی کشورهای اتحادیه اروپا نیز ممنوعیتی برای حضور در این پیمان ندارند. وی افزود: اگر ده سال پیش علاقه مندی ما با اتحادیه اروپا در به وجود آوردن یک فضای اقتصادی یکپارچه از پرتغال تا روسیه بود، الان به دلیل تقابل های اروپا و روسیه این امکان وجود ندارد. ولی اکنون این اتحاد میتواند از لیسبون تا شانگهای یا سئول گسترش یابد.
 
این استاد دانشگاه با بیان اینکه دیدگاه کنونی بسیار ایده آل تر از ده سال گذشته است اظهار داشت: بعد از مدتی اتحادیه اروپا مجبور است همکاریهای خود را با اتحادیه اوراسیا آغاز کند چرا که مشکلات زیادی در اتحادیه اروپا وجود دارد که نیاز به یک شریان جدید برای رفع این مشکلات حس می‌شود. اروپا در سالهای گذشته به دنبال آن بود تا همکاری­های خود با اوکراین را افزایش دهد و بسته های سرمایه گذاری را به آنها پیشنهاد داد اما این ایده نتیجه ای برای اروپایی ها نداشت.
 
وی با طرح این مساله که اقتصاد کشورهای اروپایی را بهم پیوند داده است ابراز امیدواری کرد که روسیه و شرکایش در اتحادیه اوراسیا نیز بتوانند این پیوند را در چارچوب این اتحادیه پیش ببرند. دکتر ماکاروف گفت: در عین حال ما منتظر اروپایی ها نخواهیم بود و ارتقا بخشیدن روابط در قالب اتحادیه اوراسیا موضوعی است که ما به دنبال آن هستیم. در این اتحادیه ما منابع طبیعی بسیار زیاد،نیروی کار تحصیل کرده فراوانی داریم که قیمت تمام شده آن بسیار پایین است و در این بسته نیز توانایی های اقتصادی چین و نظامی روسیه وجود دارد.
 
او همچنین یادآور شد که سال های طولانی ما با مشکل ایزوله شدن ترانزیتی کشورهای آسیای مرکزی نسبت به سایر نقاط جهان مواجه بودیم اما اگر زیرساخت های اقتصادی را در این مناطق ایجاد کنیم این مسایل را نیز پشت سر خواهیم گذاشت.
 
این استاد دانشگاه روسیه بر این مساله نیز تاکید کرد که کشورهایی که تمایل به عضویت در اتحادیه اوراسیایی دارند از توانمندی فراوانی برخوردار هستند. آنها شکل نوینی از نظم جهانی را با احترام به حاکمیت کشورها و سیاست خارجی انعطاف پذیر و قابل مذاکره را متصور هستند. با کمال احترام نسبت به ایدئولوژی هریک از این کشورها در خصوص علاقه مندیهای خود با سایر کشورها مذاکره می کنیم. از همین رو راه همکاری برای همه کشورهای عضو اتحادیه فراهم است. البته می توانیم تصور کنیم که با وجود آرزوها، این اتحادیه تمام اهداف یک کشور را تامین نکند.
دانشيار دانشگاه عالي مسكو در پايان با تاكيد بر اينكه بین روسیه و چین مسایل زیادی وجود دارد عنوان كرد: چين و روسيه در مقايسه با كشورهاي ديگر توانسته اند سطح روابط اقتصادي را ارتقا دهند اما در آن اهداف بیشتر کشورهای عضو اتحاديه اوراسيا می تواند تامین شود.
 
دیگر به سیاست های دوران شوروی باز نمی گردیم
در بخش دوم این نشست جناب آقای دکتر ماکاروف به پرسش های حاضران در این جلسه پاسخ داد.در ابتدای این بخش جناب آقای دکتر شوری به عنوان سوال نخست عنوان کرد:از نظر روس ها در آینده این سازمان چین نقش عمده ای را ایفا خواهد کرد.طبیعی است که با توجه به قدرت اقتصادی چین،نوع پیوندی که این کشور می تواند با اتحادیه اوراسیا برقرار کند،حتما در میزان قدرتی که این پیمان در آینده خواهد داشت تاثیرات بسیار جدی خواهد گذاشت. اما شاید چیزی که بیشتر به نظر میرسد باید به آن توجه کرد،ظرفیت های اقتصادی اتحادیه در درون خود و اعضای آن است که مقداری باید در خصوص آن تامل بیشتری کرد. هنوز برای کشورهایی مثل ایران چندان مشخص نیست که این ظرفیت ها چه چیزهایی هستند و پیوند برقرار کردن با این اتحادیه چه فرصت هایی را پیش روی کشورهایی مثل ایران قرار می دهد.وی افزود: تردیدی که در این بین وجود دارد این است که شاید روسیه مدلی که در گذشته در چارچوب کوموکن در دوران شوروی دنبال میکرد را در ارتباط با اتحادیه اقتصادی اوراسیا دنبال کند.افرادی که کوموکن را مورد ارزیابی قرار میدهند بیشتر بحثشان بر این مبنا است که در آن دوران شوروی از روابط اقتصادی که با اعضا برقرار کرده بود کمتر استفاده اقتصادی میبرد و بیشتر یک هدف سیاسی را دنبال می کرد.حال سوال اینجاست که پیمان اقتصادی اوراسیا هم بیشتر برای یک نوع جهت گیری سیاسی تاسیس شده یا اینکه نه واقعا ما باید این پیمان را به گونه ای بدانیم که هدف آن رشد اقتصادی منطقه ای است؟

گزارش کامل در لینک زیر:

http://iras.ir/images/docs/files/000002/nf00002449-1.pdf