ریل‌گذاری جدید روابط تهران-پرتوریا
روزنامه دنیای اقتصاد
گروه دیپلماسی: در ادامه سفر مقامات عالی‌رتبه خارجی به ایران در فضای پسابرجام، رئیس‌جمهوری آفریقای جنوبی بامداد یكشنبه در صدر یك هیات 180 نفره سیاسی و اقتصادی با استقبال معاون عربی-آفریقای وزارت امور خارجه وارد تهران شد و در مجموعه تاریخی فرهنگی سعدآباد مورد استقبال رسمی حسن روحانی رئیس‌جمهوری قرار گرفت. این نخستین سفر یک رئیس‌جمهوری آفریقای‌جنوبی به ایران پس از 37 سال به شمار می‌رود. شش نفر از وزرای كابینه آفریقای جنوبی و حدود 180 نفر از فعالان اقتصادی آفریقای جنوبی از جمله همراهان او هستند.
سفر زوما به تهران، نخستین سفر رئیس‌جمهوری این كشور به ایران و پس از سفر نخست‌وزیر ایتالیا و رئیس‌جمهوری قزاقستان در سال 95 به شمار می‌رود. پیش‌تر نلسون ماندلا رهبر مبارز و فقید این كشور (تابستان 1371) پیش و بعد از دوران ریاست جمهوری خود (مهر 1378) به تهران سفر كرده بود. به عبارت دیگر ماندلا هیچ‌گاه به‌عنوان یک رئیس‌جمهور به ایران سفر نکرد. همچنین معاون اول رئیس‌جمهوری آفریقای جنوبی آبان ماه سال گذشته در راس یک هیات تجاری به تهران سفر کرده بود. در جریان دیدار زوما از تهران، 8 سند اقتصادی و تجاری به امضا رسید. رئیس‌جمهوری آفریقای جنوبی پس از دیدار با مقامات عالی‌رتبه ایران، امروز دوشنبه برای بازدید از اصفهان عازم این شهر خواهد شد. تهران و پرتوریا سال گذشته و در فضای تحریم‌ها، تجارت محدود 50 میلیون دلاری را تجربه کردند. در شرایطی كه قبل از تحریم‌های هسته‌ای، ایران یكی از 10 شریك تجاری بزرگ آفریقای جنوبی بود و به گفته بیژن زنگنه وزیر نفت، ایران تامین‌كننده 40 درصد نیاز پالایشگاه‌های آفریقای‌جنوبی به نفت‌خام بود که این رقم درجریان تحریم‌ها به صفر رسید. روسای‌جمهور دو کشور در تلاشند تا روابط راهبردی را مجددا در خط خود ریل‌گذاری کنند.
تاكید بر استحكام روابط
روحانی و زوما پس از پایان مراسم استقبال رسمی، بلافاصله وارد گفت‌وگوهای دوجانبه شدند. در جریان این دیدار، رئیس‌جمهوری ایران، آفریقای جنوبی را كشوری مهم دانست و گفت در سفر آقای زوما به تهران، استحكام روابط میان دو كشور مورد نظر قرار دارد. روحانی در نشست مشترك خبری با رئیس‌جمهوری آفریقای جنوبی كه در مجموعه فرهنگی-تاریخی سعدآباد تهران برگزار شد، با بیان اینکه مردم ایران در دوران مبارزه مردم آفریقای جنوبی در برابر آپارتاید همواره در كنار مردم آفریقای جنوبی و حامی آنها بودند، گفت: «از آغاز تشكیل جمهوری اسلامی ایران به فرمان امام خمینی (ره) صادرات نفت به رژیم آپارتاید قطع شد و همكاری‌های اقتصادی ما با آن رژیم متوقف شد.» رئیس‌جمهوری افزود: «از زمانی كه دولت پسا‌آپارتاید در آفریقای جنوبی فعالیت خود را آغاز كرد و كنگره ملی آفریقا قدرت را در دست گرفت، ایران همواره روابط بسیار صمیمی و نزدیكی با جمهوری آفریقای جنوبی داشته است.» رئیس دولت یازدهم با بیان اینكه توسعه روابط بانكی بین دو كشور می‌تواند در شرایط جدید، پیشران توسعه روابط دو كشور باشد، ابراز کرد: «با توجه به جایگاه آفریقای جنوبی، این کشور می‌تواند مركز اتصال ایران به آفریقا باشد و بنادر ایران هم می‌توانند از طریق كریدور جنوب به شمال، آفریقا را با آسیای مركزی، قفقاز، روسیه و همچنین اروپای شرقی اتصال دهند.»
برقراری پرواز مستقیم
رئیس‌جمهوری ایران در ادامه با اشاره به موضوع گردشگری از برنامه‌ریزی برای پرواز مستقیم بین دو كشور خبر داد. روحانی همچنین به خاطر اهمیت مساله مبارزه با تروریسم و خشونت و خطری كه این مساله برای منطقه و جهان دارد، همكاری و هماهنگی دو كشور در زمینه فعالیت اطلاعاتی را بسیار كمك‌كننده و تاثیرگذار دانست.
دوستان دوران تحریم را از یاد نمی‌بریم
حسن روحانی همچنین در نشست مشترك هیات‌های عالی‌رتبه ایران و آفریقای جنوبی، رقابت كشورهای مختلف را برای انعقاد قرارداد همكاری با ایران شدید توصیف كرد و در عین حال گفت ما هیچ‌گاه دوستان صمیمی خود در دوران تحریم را از یاد نمی‌بریم.
تلاش برای شراكت راهبردی
رئیس‌جمهوری آفریقای جنوبی نیز مباحث مطرح شده در دیدار با همتای خود را مثبت و موفقیت‌آمیز دانست و گفت در این جلسات تلاش شد تا به اهداف مشترك بپردازیم و روابط دو جانبه را به یك شراكت راهبردی و ماهوی تبدیل كنیم. جاكوب زوما با بیان اینکه ایران جایگاه بسیار مهمی در تاریخ مبارزات مردم آفریقای جنوبی دارد گفت: «ایران در خط مقدم مقابله با آپارتاید قرار داشت و از ابتدا همبستگی خودش را با آفریقای جنوبی اعلام و رابطه خود را با آپارتاید قطع كرد.» زوما با بیان اینكه ساختار روابط دو کشور بر پایه جلسات كمیسیون مشتركی است كه از 1995 شروع شد، تاکید كرد: «همراه من یك هیات تجاری وجود دارد و این علامتی است كه میل و رغبت جامعه و تجار آفریقای جنوبی را برای تحكیم روابط اقتصادی با ایران نشان می‌دهد و اینكه مایل است حجم روابط اقتصادی با ایران را گسترش دهد.» او با بیان اینکه ایران موقعیت محوری و راهبردی در منطقه داشته و گذرگاهی مطمئن برای رسیدن به اروپا و آسیا است، گفت: «با تقویت روابط اقتصادی و تجاری ایران و آفریقای جنوبی، پتانسیل‌های بزرگ اقتصادی و شگرفی میان آسیا و آفریقا ایجاد خواهد شد كه در این راستا باید بخش خصوصی و فعالان اقتصادی دو كشور را بیش از گذشته فعال كنیم.» رئیس‌جمهوری آفریقای جنوبی قرار بود اواخر اسفند‌ماه گذشته به ایران سفر کند که این سفر به دلایلی به تعویق افتاد.
دعوت از روحانی
زوما با بیان اینکه مطمئن هستیم كه در این دیدارها پایه محكمی برای گسترش روابط دو دولت و مردم بنانهادیم، از رئیس‌جمهوری ایران برای سفر به آفریقای جنوبی دعوت کرد.
امضای 8 سند همكاری
همچنین هشت سند همكاری بین تهران و پرتوریا به امضا رسید. یادداشت تفاهم همكاری در زمینه تجارت و صنعت، ایجاد كارگروه مشترك سرمایه‌گذاری، همكاری‌های كشاورزی، مدیریت منابع آبی؛ برنامه همكاری در زمینه فرهنگ و هنر، همكاری‌های بیمه‌ای، یادداشت‌تفاهم تبادل اطلاعات ملی مربوط به پولشویی و همكاری بین پژوهشگاه صنعت ایران و پتروسای آفریقای جنوبی از جمله اسناد امضا شده است.
تحول در پساتحریم
سفر رئیس‌جمهوری آفریقای جنوبی به تهران برای نخستین بار پس از انقلاب ایران صورت می‌گیرد. این سفر از آنجا كه در شرایط پسابرجام و تحول در فضای روابط خارجی ایران انجام می‌شود، می‌تواند نویدبخش گشایش فصلی نو در روابط و همكاری‌های دو كشور باشد. رئیس سازمان توسعه تجارت ایران آبان ماه سال 94 حجم معاملات تجاری ایران و آفریقای جنوبی را حدود 50 میلیون دلار عنوان و ابراز امیدواری كرد كه این حجم پس از اجرای لغو تحریم‌ها 10 برابر رقم كنونی شود. همچنین طبق آمار موجود در سال 1392 حجم مبادلات ایران و آفریقای جنوبی 86 میلیون دلار بوده كه 59 میلیون دلار مربوط به صادرات ایران به این كشور و 27 میلیون دلار واردات بوده است. سال گذشته معاون امور بین‌الملل اتاق بازرگانی صنایع و معادن ایران در دیدار هیات آفریقای جنوبی با بازرگانان ایرانی، سهم ایران از واردات 110 میلیارد دلاری آفریقای جنوبی را تنها 6 صدم درصد در سال 2011 دانست. همچنین با حجم تجارت خارجی بیش از100 میلیارد دلاری ایران، میزان كنونی مبادله‌های اقتصادی و بازرگانی با آفریقای جنوبی به‌رغم وجود ظرفیت‌ها و بسترهای مشترك برای همكاری بسیار ناچیز است. از سوی دیگر آفریقای جنوبی به دلیل ایفای نقش در مجامع و سازمان‌های بین‌المللی چون گروه 77 و گروه 20 می‌تواند دروازه ورود ایران به بازار بزرگ آفریقا در مناطق تجارت آزاد «جامعه توسعه آفریقای جنوبی» (سادك) با جمعیتی بیش از 350 میلیون نفر و «بازار مشترك كشورهای شرق و جنوب آفریقا» (كومسا) با جمعیت بیش از 300 میلیون نفری باشد.