ظرفیت‌های ایران و الجزایر در روابط دوجانبه
دکتر محمود محمدی - سفیر پیشین ایران در الجزایر
روز اول نوامبر(دهم آبان) شصت ویکمین سالگرد انقلاب و مبارزات استقلال طلبانه و آزادیخواهانه ملت الجزایر است که با از خود گذشتگی و تحمل مصایب بسیار در پنجم ژوئیه 1961 به پیروزی رسید که غرور و افتخار یک مبارزه طولانی برای احیای هویت دینی، ملی و فرهنگی این ملت تحت ستم استعمار فرانسه، موجب شادی این ملت بزرگ و ملل مسلمان و آزادیخواه جهان شد.
الجزایر پس از استقلال با تحولات و نشیب و فرازهای زیاد داخلی و بین‌المللی روبه‌رو بوده است که مهمترین آنها را می‌توان عبور از استقلال سیاسی به انقلاب فرهنگی برای احیای هویت اسلامی، عربی نام برد که طی 130 سال استعمار فرانسه تغییر ماهیت داده و به‌کلی در معرض انقراض بود.
قوه محرکه اصلی شعله‌ور کردن آتش انقلاب الجزایر زنان و مردان میهن‌پرست و مبارزی بودند که با ایجاد وحدت ملی وبه پشتیبانی آموزه‌های علمای دینی، از امیر عبدالقادر تا بن بادیس و جامعه علمای اسلامی، انقلاب تاریخی الجزایر را به ثمر رساندند.
ملت ایران که در همدردی دوران سخت سلطه استعمار و همچنین شادی کسب استقلال با ملت الجزایر همراه بودند، پس از اعلام استقلال الجزایر در سال 1962 میلادی موجب شدند تا دولت ایران، استقلال و رژیم ملی مردمی الجزایر را به رسمیت بشناسد و در سال 1343 سفارت خود را در این کشور افتتاح کند. رهبران الجزایر با اتخاذ سیاست عدم تعهد،به روابط متوازن با سایر کشورها از جمله ایران اهتمام ورزیدند و برای کسب استقلال سایر کشورهای تحت ستم و مستعمره، سرمشق استقلال طلبی و آزادیخواهی شدند، ازهمین منظر چه پیش از انقلاب اسلامی و چه در حین مبارزات و پیروزی انقلاب ملت ایران به رهبری امام خمینی(ره)، پیوسته درکنار ایران و مدافع حقوق،آزادی و استقلال خواهی ملت ما بوده و هستند. به‌طور مثال، الجزایر در سال 1975 میلادی نقش اساسی در زمینه پایان دادن به اختلافات مرزی ایران و عراق و انعقاد قرارداد معروف الجزایر، میان شاه و صدام داشت. همچنین برای حل اختلاف ایران و امریکا در قضیه آزادی گروگان‌های امریکایی که منجر به بیانیه الجزایر1981 شد نقش اساسی ایفا کرد ودر میانجیگری بین ایران و عراق در جریان جنگ تحمیلی که به شهادت وزیر امور خارجه این کشور توسط موشک‌های عراقی منجر شد، دوستی خود با ملت و انقلاب اسلامی را به‌اثبات رساند.
به‌دنبال انتخابات مجلس الجزایر در سال 1992 (سال 1371) که به درگیری‌های خونین در این کشور انجامید، با فتنه گری برخی کشورهای عربی مخالف انقلاب اسلامی در ایران، به سوء تفاهماتی میان الجزایر و جمهوری اسلامی ایران منجر شد،الجزایر روابط خود با کشورمان را قطع کرد.اما با انتخاب آقای عبد العزیز بوتفلیقه، از شخصیت‌های مبارز و انقلابی الجزایر به ریاست جمهوری، بتدریج نگرش مسئولان دو کشور نسبت به یکدیگر تغییر یافت و رؤسای جمهوری دو کشور در تاریخ 18/6/79 در حاشیه اجلاس هزاره سران در سازمان ملل با یکدیگر ملاقات نمودند و ازسرگیری روابط کامل سیاسی بین دو کشور را اعلام کردند.
الجزایر در دوران ریاست جمهوری عبدالعزیز بوتفلیقه در عرصه فرهنگ،امنیت، بهداشت و سلامت و همچنین توسعه و بهبود وضعیت اقتصادی کشور تحول چشمگیری داشت و در زمره باثبات ترین کشورهای منطقه قرار گرفت.بینش و نگرش واقع بینانه و انقلابی عبدالعزیزبوتفلیقه و اشراف او به مسائل سیاسی جهان موجب شد تا مناسبات خوب و متوازنی با جهان برقرار کند و روابط خارجی الجزایر با جمهوری اسلامی ایران را از منظر دو کشور انقلابی که استقلال و آزادی و پایبندی به اسلام ملاک حکمرانی سیاسی آن است بنگرد،به همین منظور دوران بوتفلیقه را می‌توان دوران همسویی اندیشه سیاسی انقلابی و استقلال‌خواهی در روابط دو کشور نامید. با بازگشایی نمایندگی های دو کشور، روند روابط دو جانبه از تحرک قابل توجهی برخوردار شد و روابط سیاسی پیشرفت چشمگیری یافت. دراین مدت مقام‌ها و هیأت های عالی سیاسی و اقتصادی مختلفی به دوکشورسفر داشته‌اند و کمیسیون‌های عالی مشترک میان دو کشور تشکیل شد تا بتواند به تقویت مناسبات دو کشور کمک کند.
بن بست‌ها و چالش‌ها در روابط خارجی ایران از جمله سایه سنگین تحریم، بر روابط ایران و الجزایر نیز بی‌تأثیر نبوده و در به نتیجه نرسیدن راهبردهای سیاست خارجی ایران در همکاری اقتصادی با کشورها از جمله الجزایر اثر داشته است.اگر چه کندی سیستم بوروکراتیک و نظام تصمیم‌گیری در دوکشور و اولویت الجزایر در رسیدگی به مسائل داخلی ناشی از موج تحولات و آشوب‌های عربی و همچنین بحران امنیت ناشی از تغییر و تحولات در کشورهای همسایه الجزایر و گسترش تروریسم نیز درعدم توسعه روابط اقتصادی اثر چشمگیری داشته است.
اکنون با به سرانجام رسیدن برجام و طلیعه لغو تحریم‌ها بویژه در زمینه بانکی،قرار است دومین کمیسیون عالی مشترک دوکشور با حضور معاون اول ریاست جمهوری در الجزایر تشکیل شود.تشکیل این کمیسیون از این جهت حائز اهمیت است که هم تهران مرکز توجه کمپانی‌های بزرگ بین‌المللی است و هم الجزایر در این سال‌ها ضمن حمایت قاطع از استفاده صلح‌آمیز ایران از انرژی هسته‌ای، خواستار توافق ایران با کشورهای 1+5 و لغو تحریم‌ها بوده تا روابط دو کشور توسعه یابد.
اکنون شرایط برای یک جهش در روابط اقتصادی میان دو کشور فراهم شده است مشروط بر آنکه جمهوری اسلامی ایران از علت فرصت‌های از دست رفته درس گرفته باشد و با برنامه‌ای که امکان عملیاتی و اجرایی شدن آن وجود دارد و ترکیبی از هیأت متشکل از دولتی و خصوصی توانمند به الجزایر برود که بتواند تأخیر و رکود در توسعه روابط اقتصادی ناشی از عملکرد کند گذشته و دوره تحریم در شرایط جدید را جبران کند و به وعده هایی که می‌دهد در زمان تعیین شده عمل کند.
از طرفی، اراده سیاسی در سطوح عالی دو کشور برای گسترش روابط در عرصه اقتصاد وجود دارد، لیکن انتظارات مقام‌های دو کشور در سطوح عالی و بویژه خواست رئیس جمهوری بوتفلیقه برای توسعه روابط با ایران آن‌گونه که باید برآورد نشده است که این کمیسیون می‌تواند با توافق برای اجرای مشترک چند پروژه، تحول متناسب با ظرفیت و نیاز دو کشور در روابط آینده به‌وجود آورد.
جمهوری اسلامی ایران ظرفیت و توان علمی، فنی مهندسی و همچنین کمک به توسعه صادرات و تحول با آهنگ سریع مورد انتظار مقامات دو کشور را دارد، اما تحقق این امر منوط به تغییر روال سنتی درتجارت و اولویت به سرمایه گذاری مشترک و انتقال دانش فنی مهندسی به‌موازات پیمانکاری‌های دوجانبه و چند جانبه با الجزایر و تحرک بیشتر مکانیسم پیگیری در دو کشور است. البته نباید فراموش کرد شرایط رقابت در بازار الجزایر دشوار است و کارشکنی‌ها و بن‌بست‌هایی که برخی دستگاها و رقبای سنتی غربی و عربی ایجاد می‌کنند نیز مزید بر علت می‌شود، اما چون برخی شرکت‌های ایرانی مشتغل در الجزایر نشان داده‌اند که توان و امکان فعالیت در شرایط سخت تحریم را دارند،چنانچه در این کمیسیون به‌جای شرکت‌هایی که سابقه فعالیت بین‌المللی ندارند، شرکت‌های خوش سابقه و دارای رتبه بین‌المللی ایرانی در حوزه مسکن‌سازی، سد و منابع آبی و تولید برق و تأسیسات گازی که موجب اعتبار سیاسی برای ایران هستند نظیر کیسون، دیداس و مپنا و آرمه نو و... شرکت کنند، بی‌گمان علاوه بر اثربخش شدن اراده سیاسی بر روابط اقتصادی، به نیازهای دو کشور و انتظارات مسئولان نیز پاسخ داده خواهد شد.