چشم‌انداز توسعه تجارت الکترونیک در خاورمیانه
آیا خاورمیانه از قطار تجارت الکترونیک جامانده است؟ این
پرسشی است که گزارش حاضر با تاکید بر تناسب رشد کنونی تجارت الکترونیک در این زاویه
مهم جهان، بدان پاسخ می‌دهد. نویسنده، حداقل چشم‌اندازهایی بسیار گسترده را در
زمینه توسعه تجارت الکترونیک در مقابل خاورمیانه گشوده می‌یابد.
تجارت
الکترونیک به هر گونه معامله‌ای گفته می‌شود که در آن خرید و فروش کالا یا خدمات از
طریق اینترنت انجام شود و به واردات و صادرات کالا یا خدمات منتهی شود. این جریان
اغلب کاربرد وسیع‌‌تری دارد یعنی نه‌تنها شامل خرید و فروش از طریق اینترنت می‌شود
بلکه سایر جنبه‌های فعالیت تجاری مانند خریداری، صورت‌برداری از کالاها، مدیریت
تولید، تهیه، توزیع و جابه‌جایی کالاها و همچنین خدمات پس از فروش را دربر
می‌گیرد.» این یکی از جامع‌ترین تعاریفی است که امروز برای «تجارت الکترونیکی» مطرح
می‌شود.
اگرچه برخی کارشناسان معتقدند خاورمیانه یکی از مسافران تاخیری قطار
تجارت الکترونیک بوده اما این منطقه امروزه به یکی از بزرگ‌ترین قطب‌های این جریان
تبدیل شده و توانسته تاثیرات قابل‌ملاحظه‌ای در فضای جهانی تجارت الکترونیک برجا
بگذارد.
از مهم‌ترین عوامل رشد و موفقیت شرکت‌های منطقه در زمینه تجارت
الکترونیک، وجود انعطاف‌پذیری بالاست که به آنها امکان داده خود را با شرایط مختلف
هماهنگ کنند. با این جریان، شرکت‌های منطقه امروزه سیاستگذاری‌های خود را به‌صورت
جزئی و انحصاری انجام می‌دهند و به‌سرعت آنها را عملی می‌کنند. این شرکت‌ها تمرکز
اصلی خود را بر بازارهای در حال توسعه قرار داده‌اند زیرا ظرفیت این بازارها بسیار
زیاد است و شرکت‌های بزرگ هنوز سراغ آنها نرفته‌اند.
به عقیده کارشناسان اگر
شما زبان فروشندگان را در کشورهای مختلف بلد باشید به‌سادگی می‌توانید محصولات خود
را به آنها بفروشید. اگر محصولاتی که قرار است وارد کشورهای منطقه شود، با نیازهای
کاربران همخوانی داشته باشد و قیمت آنها به‌طور مناسب تعیین شود، موفقیت شما را در
آینده تضمین خواهد کرد. البته باید توجه داشت تغییرات دوره‌ای در بازارهای مختلف
خاورمیانه، می‌تواند در این جریان تاثیرگذار باشد و باید به‌سرعت با این تغییرات
هماهنگ شد.
آزمودن بازارهای مختلف خاورمیانه پیش از عرضه محصولات به آن،
مهم‌ترین عاملی است که همه شرکت‌ها باید مدنظر قرار دهند. شرکت‌های بزرگ فعال در
حوزه آی‌سی‌تی امروزه توانسته‌اند از این طریق محصولات عمومی و تخصصی خود را
به‌وسیله مجاری موجود در خاورمیانه به مناطق مورد نیاز عرضه کنند و در مقابل
بیشترین ارزش افزوده را به‌دست آورند. مدیریت بازارهای در حال توسعه می‌توانند
خدمات فناوری را به‌صورت محلی در اختیار مشتریان قرار دهند.
رشد قابل‌ملاحظه
بازارهای خاورمیانه طی سال‌های اخیر، نشان دهنده افزایش فروش محصولات در این منطقه
است. اگر این افزایش فروش به‌طور مناسب کنترل نشود، به‌طور قطع خاورمیانه در آینده
نزدیک با مشکلات بزرگی مواجه خواهد شد. اگر شرکت‌های بزرگ، روش‌های نوین فروش
محصولات در خاورمیانه را به مرکز فروش جزئی کالاها انتقال ندهند، به احتمال قوی
موفقیت چندانی را به‌همراه نخواهند داشت.
امروزه منطقه خاورمیانه به‌قدری برای
شرکت‌های تولیدکننده و عرضه‌کننده خدمات فناوری اهمیت پیدا کرده که سرمایه‌گذاری‌ها
روی زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، خطوط مخابراتی و ارتباطی، سیستم‌های ERP، تجارت
الکترونیک و... نیز انجام می‌شود.
عامل دیگری که به موفقیت این مراکز در این
زمینه کمک کرده، بومی‌سازی خدمات و عرضه محصولات متناسب با کشورهای مختلف است.
تولیدکنندگان بزرگ محصولات وابسته به فناوری که در سطح جهان فعالیت می‌کنند،
درحال‌حاضر منطقه خاورمیانه را به‌خوبی شناسایی کرده و توانسته‌اند در تمام
بازارهای محلی نفوذ کند.
کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند برای آینده حضور پررنگ‌تر
در آسیای مرکزی، ترکیه، کشورهای عربی و قاره آفریقا به‌ویژه کشورهای آفریقای جنوبی
و منطقه شمال آفریقا که به زبان فرانسوی صحبت می‌کنند، می‌تواند موفقیت بیشتری را
برای تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان خدمات فناوری به‌همراه داشته باشد. باید توجه
داشت امروزه در خاورمیانه با بازارهای متزلزل و بی‌ثباتی روبه‌رو هستیم که حضور در
آنها به نوعی ریسک محسوب می‌شود. با توجه به اینکه خدمات و محصولات فناوری اطلاعات
تاکنون به‌درستی در خاورمیانه توزیع نشده و ساکنان این منطقه رضایت چندانی ندارند،
حضور در چنین فضایی می‌تواند خطرات فراوانی را به‌دنبال داشته باشد.
یکی از
بزرگ‌ترین تغییراتی که در آینده نزدیک شاهد حضور آن در خاورمیانه خواهیم بود، رشد
بانکداری الکترونیک است. از آنجایی که خرید و فروش تجهیزات و محصولات وابسته به
آی‌سی‌تی امروزه رشد چشمگیری در خاورمیانه دارد، تنها خدمات تجارت الکترونیک و
بانکداری الکترونیک است که می‌تواند به این بازار رونق بخشد. اگر بین مراکز فروش
خدمات فناوری و بانک‌های بزرگ سراسر خاورمیانه، هماهنگی ایجاد نشود به‌طور قطع از
این جریان باز خواهیم ماند. این مساله شرکت‌های بزرگ توزیع‌کننده خدمات فناوری را
مجبور کرده تا سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در حوزه تجارت الکترونیک انجام دهند و با
راه‌اندازی سامانه‌های جدید، امکان حضور بیشتر ساکنان خاورمیانه در دنیای مجازی را
فراهم کنند. بزرگ‌ترین تغییری که خاورمیانه در آینده نزدیک با آن روبه‌رو خواهد شد
حضور پررنگ تجارت الکترونیک در منطقه است. با پیش‌بینی‌های انجام شده احتمال می‌رود
این جریان از کشور مصر آغاز شود.
از دیگر مسائلی که برای شرکت‌های بزرگ فعال در
حوزه آی‌سی‌تی به‌منظور حضور در خاورمیانه بسیار اهمیت دارد، ابتکار و به‌کارگیری
روش‌های نوین برای رشد و توسعه فناوری خواهد بود.
باید توجه داشت تفاوت‌های
فرهنگی و قومی در خاورمیانه موجب شده حضور در تمام کشورهای این منطقه بسیار مشکل
باشد و شرکت‌های بزرگ، تنها چند کشور را برای خود انتخاب کنند. نکته مهم دیگری که
در این زمینه وجود دارد، قوانین داخلی موجود در این کشورهاست که به این شرکت‌ها
امکان حضور به‌صورت گسترده و همه جانبه را نمی‌دهد. در این میان، قوانین کشورهای
خاورمیانه نیز بر فرآیند تولید و توزیع فناوری در این منطقه تاثیر می‌گذارد و باعث
ایجاد محدودیت‌های فراوان می‌شود. برای مثال از واقعه 11 سپتامبر به بعد، تمام
شرکت‌های آمریکایی با احتیاط بیشتری محصولات خود را وارد خاورمیانه می‌کنند و در
بیشتر مواقع ترجیح می‌دهند حضور پررنگی در این زمینه نداشته باشند. این تغییرات
می‌تواند سیاست‌های توزیع محصولات در کشورهایی چون امارات و عربستان سعودی را
به‌طور کامل تغییر دهد.
بر اساس پیش‌بینی‌های جدید کارشناسان، به‌زودی شاهد
حضور تغییرات گسترده در دنیای فناوری اطلاعات خاورمیانه خواهیم بود. همواره زمانی
که تغییرات اقتصادی حاصل می‌شود، شاهد حضور دگرگونی‌هایی در دنیای فناوری اطلاعات
نیز هستیم. در سال 2001 بیشترین ورشکستگی‌های اقتصادی در خاورمیانه رخ داد و این
مساله باعث شد در آن سال شاهد بیشترین افت صنعت فناوری اطلاعات در این منطقه باشیم.
امروزه توسعه فعالیت‌ها به‌تنهایی نمی‌تواند مشکل شرکت‌های حاضر در خاورمیانه را حل
کند زیرا علاوه بر این کار باید خدمات خوب و باکیفیتی را در اختیار کاربران
بگذارند. هم‌اکنون در خاورمیانه شاهد حضور صدها شرکت کوچک و بزرگی هستیم که هرکدام
به‌تنهایی می‌کوشند فروش محصولات خود را افزایش داده یا سطح بیشتری از منطقه را تحت
پوشش خدمات خود قرار دهند. باید توجه داشت موفقیت تمام این شرکت‌ها اندکی دور از
ذهن به‌نظر می‌رسد مگر آنکه این مراکز با یکدیگر ادغام شوند.
با توجه به
تجربیات شرکت‌های فناوری از خاورمیانه در سال‌های گذشته، اولین نکته‌ای که این
مراکز باید مورد توجه قرار دهند، سرمایه‌گذاری است. این سرمایه‌گذاری‌ها که در
راستای گسترش خدمات انجام می‌شود، تنها مسیری است که پیمودن آن می‌تواند موفقیت‌شان
در منطقه خاورمیانه را تضمین کند.
منبع: شبکه اخبار اقتصادی و دارایی ایران