شانگهای نخستین ایستگاه دیپلماسی دولت یازدهم
نويسنده: عابد نوروزي
آقاي حسن روحاني، رييس جمهور ايران در تاريخ 21 و 22 شهريور ماه جاري اولين سفر خارجي خود را به قرقيزستان در قالب شركت در نشست سازمان همكاري‌هاي شانگهاي آغاز مي‌كند. شرکت پررنگ ایران بعنوان عضو ناظر در این اجلاس اهمیت بسزايي دارد. مذاکرات بیشکک می‌تواند تا حدودی توان دیپلماسی دولت یازدهم را به نمایش بگذارد. در رابطه با اهميت اين سفر جناب آقاي عابد نوروزي، عضو شوراي نويسندگان ايراس يادداشتي تدوين نموده‌اند كه در ادامه از نظر مي‌گذرد.
تغییر در دستگاه اجرایی کشور بارقه‌هایی از تحول در رفتار دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران را در اذهان بین‌المللی ایجاد کرد. از این رو عقلانیت دیپلماتیک همراه با قواعد حاکم بر دیپلماسی بین‌المللی ایجاب می‌کند پیش‌داوری‌ها در باب مذاکرات ریاست محترم جمهوری و هیات همراه در بیشکک امیدوارانه باشد. از میان دو سفر پیش روی ریاست‌جمهوری سفر به قرقیزستان و شرکت در اجلاس شانگهای قطعی به نظر می‌رسد. سفر ریاست‌جمهوری و وزیر امور خارجه ایران به بیشکک از دو منظر قابل بررسی است. منظر اول شرکت ایران در اجلاس شانگهای به عنوان عضو ناظر و نظرگاه دوم مذاکرات دولت جدید با برخی سران کشورهای عضو که در حاشیه اجلاس برگزار خواهد شد. با توجه به وضعیت پیش آمده در سوریه دیدار پوتین و روحانی در حاشیه اجلاس شانگهای مهم به نظر می‌رسد. سوریه به عنوان تیتر اخبار خاورمیانه در کنار موضوع شکایت ایران از شرکت روسی می‌تواند مهمترین موضوعات مورد بررسی در نشست‌های دوجانبه باشد.
با گذشت حدود یک ماه از روی کار آمدن کابینه آقای روحانی انعطاف همراه با عقلانیت در سیاست‌خارجی جدید ایران تا حدودی بیش از دیگر مختصات آن به چشم می‌خورد. دولت یازدهم گسترش روابط بین کشورهای همسایه و تحکیم روابط و همگرایی منطقه‌ای را از جمله سیاست‌های مهم خود در حوزه بین‌الملل به شمار آورده است. در رویکرد جدید سیاست‌خارجی دولت جدید که از طرف آقای دکتر ظریف منتشر شده است افزایش نفوذ منطقه‌ای، اعتلای منزلت ملی منطقه‌ای و بین‌المللی کشور از اهداف مهم سیاست‌خارجی بشمار رفته است. پیگیری این اهداف با توجه به وضعیت پیش آمده در سوریه اهمیت سفر رئیس‌جمهور کشورمان و دیدار با آقای پوتین را روشن می‌سازد. منافع خارجی ایران در حضور دیپلماتیک در حوادث سوریه است. اهمیت سوریه برای ایران در جنبه‌های مختلفی مشهود است. انتقال نفت و گاز ایران به اروپا، حمایت از حزب‌الله و سیاست‌های جمهوری اسلامی در منطقه، همگرایی کامل با ایران و موقعیت ژئوپليتیکی این کشور در خاورمیانه موضوعاتی هستند که دولت ایران را مجبور به حمایت از سوریه کرده است. از طرف دیگر مشکل سوریه از مهمترین دغدغه‌های روس‌ها در این برهه تاریخی است.
حضور امریکایی‌ها در منطقه و نشست‌های جان کری، وزیر خارجه امریکا در جهت کسب حمایت کشورها برای حمله به سوریه و وارد کردن موضوع سوریه در نشست گروه بیست که بیش از هر چیزی یک گروه اقتصادی است می‌تواند محرک خوبی برای مذاکره ایران و روسیه در موضوع سوریه باشد. البته دولت ایران در قبال تحولات سوریه اقدام خاصی را انجام نخواهد داد. در این باره دستگاه دیپلماسی ایران اعلام کرد هرگونه اقدام از سوی ایران با سیاست‌های جمهوری اسلامی مخالف و منجر به برادرکشی خواهدشد.
مخالفت جمهوری اسلامی با جنگ افروزی و هرگونه افراط گرایی، که از جمله سیاست‌های اعلامی جمهوری اسلامی است، می‌تواند شاهد خوبی برای این موضوع باشد. دیدگاه اصلاح‌طلبانه و اعتدالی دولت آقای روحانی زمینه روشنی را برای مذاکرات بین‌المللی ایجاد کرده است. به گفته سفیر ایران در روسیه پیروزی دولت آقای روحانی امید مثبت و سازنده بودن مذاکرات را در روسیه ایجاد کرده است. این موضوع با توجه به سرد شدن روابط سیاسی ایران و روسیه و کاهش روابط تجاری دو کشور از اهمیت خاصی برخوردار است. پایبندی شرکت‌های روسی به تحریم‌های یکجانبه به سردی روابط کمک کرد. این در حالی است که دولت روسيه به دنبال هر چه گرمتر کردن روابط دو کشور است. خبر سفر احتمالی پوتين به ایران و تکذیب آن می‌تواند میزان اهمیت مذاکره روس‌ها با دولت جدید ایران بر سر مسایل دوجانبه اقتصادی و سیاسی و موضوعات بین‌المللی بویژه سوریه را برای ما روشن سازد. البته همانطور که درباره اهمیت سوریه برای ایران ذکر شد اتفاقات سوریه برای دو کشور دارای اهمیت سیاسی و اقتصادی فراوان است.
موضوع انرژی هسته‌ای ایران و تکمیل نیروگاه بوشهر از دیگر موضوعات احتمالی در نشست‌های حاشیه اجلاس شانگهای به ویژه میان ایران و روسیه خواهد بود. در کنار آن مذاکرات احتمالی برای خرید سلاح بین دو کشور پیش‌بینی می‌شوذ که با توجه به وضعیت خاورمیانه می‌تواند حساس برانگیز باشد.
علاوه بر اهمیت نشست‌های حاشیه‌ای اجلاس شانگهای، شرکت پررنگ ایران بعنوان عضو ناظر در این اجلاس اهمیت دارد. جمهوری اسلامی ایران نیازمند حضور موثر در آسیای‌مرکزی و ارتباط چندجانبه با کشورهای این منطقه است. آسیای‌مرکزی با توجه به ژئوپليتیک خاص و منابع زیرزمینی و بازارهای وسیع برای ایران، روسیه، چین و دیگر کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای حائز اهمیت است. سفر آقای دکتر علی لاریجانی به ترکمنستان در راستای نگاه مثبت ایران به دوستی با این سرزمین‌ها و موقعیت مهم این منطقه در همسایگی با ایران است. روابط پارلمانی و تعاملات تجاری و اقتصادی و انرژی از مهمترین محورهای مذاکرات آقای لاریجانی با مقامات ترکمنستان بود. بنابراین حضور چند جانبه ایران در آسیای‌مرکزی با توجه به نفوذ روز افزون رژیم صهیونیستی در منطقه بویژه در قفقاز برای دستگاه دیپلماسی ایران پراهمیت است.
حضور چین و روسیه از دو جنبه می‌تواند برای ایران اهمیت داشته باشد. از نظر اقتصادی ایران و چین معاملات وسیعی را در حوزه‌های واردات و صادرات دارند. اشتهای سیری‌ناپذیر پكن برای انرژی و نیاز‌های مختلف ایران به کالاهای این کشور در چند سال گذشته تیتر اخبار میان آن دو بوده است. و از نظر سیاسی حل و فصل بسیاری از موضوعات سیاسی ایران بدون تعیین موضع از سوی روسیه در جامعه بین‌الملل حل نخواهد شد. از این رو مذاکرات بیشکک می‌تواند تا حدودی توان دیپلماسی دولت یازدهم را به نمایش بگذارد. البته شایان ذکر است دیدار پوتین و روحانی در حاشیه اجلاس شانگهای بیش از هرگونه تصمیم‌گیری جنبه آشنایی دو طرف با مواضع یکدیگر در مورد موضوعاتی مانند انرژی هسته‌ای ایران، گسترش نیروگاه بوشهر، حل و فصل تقسیمات دریای‌خزر، بحران سوریه و گسترش و بهبود روابط تجاری را دارد.
منبع: ايراس