"نگاهي به مناسبات ايران و روسيه؛ بسترها و ظرفيت‌ها "
گفت‌وگوي رسول شایان با ايراس
يکشنبه ۲۹ بهمن ۱۳۹۱
جناب‌آقای رسول شایان، با توجه به اینکه نزدیک به دو سال از ماموریت جنابعالی به عنوان سرکنسول محترم جمهوریاسلامیایران در قازان می‌گذرد، روابط ایران و روسیه را چگونه ارزیابی می‌نمایید؟
روابط ایران و روسیه در حال حاضر در بخش‌های مختلفی پیگیری می‌شود از جمله در بخش سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و در مسائل منطقه‌ای مانند خاورمیانه، سوریه و دیگر مناطق و همچنین در سطح بین‌المللی همکاری‌ها وجود دارد. وجود نقطه‌نظرات مشترک دو کشور در برخی مسائل باعث شده تا همکاری‌ها در منطقه و مجامع بین‌المللی نزدیکتر باشد. در خصوص روابط جمهوریاسلامیایران با این منطقه باید عرض‌کنم، با عنایت به‌اینکه سرکنسولگری جمهوریاسلامیایران در قازان، ۱۳ منطقه را در این حوزه تحت‌نظارت خود دارد یعنی جمهوری تاتارستان، جمهوری باشقیرستان، جمهوری چوواش، جمهوری ماری‌ال، جمهوری اودمورت و جمهوری کومی و همچنین استان‌های سوردلووفسک، استان پرم، سامارا، اورنبورگ و استان‌های دیگری که ۱۳ منطقه را شامل می‌شود. دو سال پیش که اینجانب به محل ماموریت واردشدم با بررسی نظرات و دیدگاه‌های افکار عمومی‌محل، متوجه عدم‌آشنایی کامل آنان از آخرین وضعیت‌اقتصادی کشورمان شده که متاسفانه تبلیغات وسیع رسانه‌های غربی علیه ایران بی‌تاثیر در مردم محل نبوده‌است لذا یک « بولتن ماهانه اقتصادی از منظر رسانه‌ها» با درج منابع بین‌المللی تهیه و برای مقامات و نهادهای تاثیرگذار ارسال کردم حتی درج خبر فروش گندم ایالات‌متحده آمریکا به ایران. سپس شروع به دیدار نوبتی و رسمی از ۴ جمهوری و یک استان کردم. ملاقات‌هایی با روسای‌جمهور این مناطق داشته و تصویر روانامه خود را تقدیم روسای‌جمهوری نمودم. با مسئولین دیگر این مناطق درباره توسعه روابط اقتصادی، علمی، دانشگاهی، فرهنگی و هنری مذاکره نمودم و کارهایی انجام گرفت من‌جمله در تاتارستان که ریشه کار به ۱۶ یا ۱۸ سال قبل برمی‌گردد که مقامات کشورمان از تاتارستان و مقامات تاتاری در چندین سفر به جمهوریاسلامیایران گام‌هایی را برای شناخت يكدیگر و گسترش روابط برداشته بودند و در نهایت مقامات محترم کشورمان به این نتیجه رسیدند که در تاتارستان نمایندگی افتتاح گردد. سرکنسولگری جمهوریاسلامیایران در سال ۱۳۸۶ در قازان تاسیس و فعال‌شد و از آن زمان فعالیت‌ها شروع و کارهای زیادی انجام گرفت. در بخش خرید هلیکوپتر، مونتاژ کامیون‌های کاماز در تبریز، در بخش انرژی نیز همکاری‌ها افزایش‌یافت. لازم است در اینجا از زحمات و خدمات جناب آقای باغبان کندری، سرکنسول سابق کشورمان در قازان تقدیر و تشکر شود.
طی دو سال گذشته نیز در تداوم فعالیت‌های قبلی، سفر رییس محترم‌جمهوری تاتارستان به ایران پیگیری‌شد. اینجانب به هنگام عزیمت به قازان از جناب‌آقای دکترصالحی، وزیرمحترم امورخارجه کشورمان دعوتنامه رسمی دریافت و به‌هنگام تحویل تصویر روانامه خود آنرا نیز تقدیم نمودم که با پیگیری‌های مستمر نمایندگی سفر در آذرماه ۹۰ صورت پذیرفت. سفر جناب‌آقای مینیخانوف، رئیس‌جمهور تاتارستان به ایران که در سه بخش انجام گرفت. به عبارتی سفر رئیس‌جمهور تاتارستان به عسلویه و تهران و در تداوم آن سفر هیات همراه رئیس‌جمهور به تبریز صورت گرفت؛ ایشان با هواپیمای اختصاصی خودشان به عسلویه تشریف بردند و در آنجا با استاندار وقت جناب‌آقای جهانبخش دیدار و از تاسیسات عسلویه بازدید کردند همچنین مستقیما از عسلویه به تهران سفر کردند. ملاقات‌ها و بازدیدهای متنوعی برای ایشان تدارک دیده شد که انجام پذیرفت، از جمله ملاقات با آقای احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری ایران و دکتر صالحی وزیرامورخارجه، آقای قاسمی، وزیر محترم نفت، جناب آقای بیگی، استاندار محترم آذربایجان‌شرقی، جناب آقای امیری‌نیا، مشاور رییس‌جمهور و رییس‌مرکز همکاری‌های فناوری ریاست‌جمهوری و همچنین بازدید از مرکز و نمایشگاه فناوری‌های ریاست‌جمهوری اسلامی ایران و تاسیسات پژوهشکده صنعت نفت ایران که منجر به امضای قرارداد در وزارت نفت و یادداشت‌تفاهم در دفتر همکاری‌های فناوری ریاست‌جمهوری شد. در این سفر امضا چندین یادداشت‌تفاهم همکاری توافق‌شد که اجرای برخی از آنها درحال پیگیری است. ما در بخش‌های متفاوتی فعال هستیم مثلا در زمینه ورزشی همکاری‌های خوبی داریم. سال گذشته هیات ورزشی تاتارستان به ایران سفر نموده و با وزیر ورزش، مدیر عامل پرسپولیس و راه‌آهن ایران دیدار داشتند که منجر به این شد که امروز دو بازیکن تیم‌ملی ایران در تیم «روبین قازان» حضور دارند (آقای علیرضا حقیقی و سردار آزمون به عنوان بازیکن جوان دنیا با ۱۸ سال سن). ما در بخش‌فرهنگی نیز همکاری نزدیکتری داریم و اواخر سال ۹۰ و اوایل ۹۱ ، سه گروه موسیقی(ناسوت، گلبانگ، فارابی) از ایران به تاتارستان دعوت‌شدند و در حضور صدها تن از مردم ایران‌دوست تاتارستان به اجرای موسیقی ایرانی و سنتی پرداختند. در بخش هنرهای دستی، خطاطی و مینیاتوری هیات‌هایی از ایران به قازان آمدند. همچنین هیات‌هایی از تاتارستان برای حضور در نشست‌های هنری _ قرآنی به ایران اعزام شدند. با جمهوری‌های دیگر نیز همین‌گونه است؛ همچنین سفری که معاون‌وزیرفرهنگ تاتارستان و هیات همراه به ایران داشتند که ضمن دیدار از تهران و اصفهان با مقامات مختلف از جمله آقای خرمشاد، رئیس‌محترم سازمان فرهنگ و ارتباطات‌اسلامی و دکتر صلاحی، رئیس کتابخانه ملی و سازمان اسناد ملی و جناب‌آقای شاه آبادی، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و در اصفهان با جناب‌آقای اسماعیلی، معاون سیاسی‌اجتماعی استانداری اصفهان ملاقات کردند که منجر به توافقات بسیاری شد که از این میان می‌توان به شرکت فیلم‌سازان تاتاری در جشنواره فیلم فجر اشاره کرد. سفر اخیر رئیس اداره آرشیو نخست‌وزیری تاتارستان به تهران نیز در همین راستا بود که اخیرا انجام شد.
اداره کل آرشیو نخست‌وزیری تاتارستان همکاری خوبی با سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری‌اسلامی ایران دارند و قرارداد همکاری نیز بسته‌اند و ارتباطات مستقیم میان آنها ایجاد شده‌است. در زمینه تبادل استاد و دانشجو و همکاری‌های دانشگاهی هم کارهای‌خوبی صورت پذیرفته‌است. اینجانب دو سال پیش وقتی وارد تاتارستان شدم، فقط ۳ دانشجوی ایرانی در قازان داشتیم که تعداد آن را در سال ۱۳۹۰ به ۵۱ دانشجو در مقطع دکترا و کارشناسی‌ارشد رساندیم. امروز تعدادی از آنها، در مسکو و سن‌پترزبورگ تحصیل می‌کنند و هم اکنون ۳۷ دانشجوی ایرانی در مقطع دکترا و کارشناسی‌ارشد در دانشگاه فدرال قازان در حال تحصیل می‌باشند. این افراد از نظر اساتید و مدیریت دانشگاه فدرال قازان، بهترین دانشجویان این دانشگاه محسوب می‌شوند و بارها به من اعلام کرده‌اند که دانشجویان ایرانی از استعداد بسیار بالای علمی و فکری برخوردارند و دانشجویان خوب و با فرهنگ‌بالایی هستند. در ابعاد مختلف اقتصادی نیز در این منطقه کار شده مثلا در اینجا فروشگاه ایرانی و شرکت‌های فعال ایرانی داریم. در این فروشگاه ایرانی، فرش دستباف کشورمان در سایزهای مختلف به صورت تابلو و سایزهای بزرگتر به‌معرض فروش گذاشته شده‌است و همچنین مبلمان و تابلوهای‌نقاشی نیز عرضه می‌گردد. در بخش تجاری_ بازرگانی برخی شرکت‌های ایرانی در زمینه خشکبار، خرما، پسته، زعفران، کشمش، غذای آماده حلال، میوه و ... فعالیت خوبی دارند. امسال اجناسی که به این منطقه از ایران وارد کرده‌اند از کیفیت بالایی برخورداراست و جا دارد از تجار ایرانی در تاتارستان، باشقیرستان، یکاترینوبورگ، پرم و سامارا و... تشکر کرد.
در سال ۱۳۹۰، تعداد ۳۲ هیات‌رسمی ایرانی از بخش‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و هنری ( سینمایی) از تاتارستان دیدارداشتند و ۸ هیات تاتاری (پارلمانی، ورزشی، هنری، اقتصادی، سیاسی، انرژی، فرهنگی ( قرانی) هم به ایران سفر نمودند البته تعداد افراد هر یک از هیات‌ها حداقل ۵-۶ نفر بود مثلا آقای مهمانپرست، سخنگوی وزارت‌امور‌خارجه کشورمان به‌همراه چندتن از سردبیران خبرگزاری‌ها مهم کشورمان از قازان بازدیدکردند و یا هیات اتحادیه زنان مسلمان تاتارستان به ایران به تعداد ۵ نفر بودند که به ایران سفر نمودند، را یک هیات حساب می‌کنیم ولی با تاثیرگذاری بسیار بالا در رشد روابط. هیات اتحادیه زنان‌مسلمان تاتارستان در سفر خود به ایران از ۳ شهر در ایران یعنی تهران، قم و قزوین، ۳ دانشگاه بزرگ ایران یعنی دانشگاه تهران، شریعتی و دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی‌قزوین، ۳ کتابخانه بزرگ ایران؛ ملی، کتابخانه آیت‌الله مرعشی‌نجفی و کتابخانه دانشگاه تهران بازدیدکردند. در واقع این سفرها برای توسعه روابط بین جمهوریاسلامیایران و جمهوری‌تاتارستان در چارچوب روابط ایران با فدراسیون روسیه بسیار اهمیت داشته و دارد چرا که شناخت مردم ایران از تاتارستان و مردم مسلمان تاتارستان از ایران اندک و از طریق تبلیغات رسانه‌های اینترنتی افکار عمومی ساخته می‌شود که خوشبختانه با سفر این هیات به ایران و انعکاس نتایج سفر از روزنامه‌ها و مجلات محلی و فیلمهایی که عزیزان گرفته بودند در نگرش‌مثبت مردم منطقه بسیار تاثیرگذار بود. در سال ۱۳۹۱ نیز تعداد سفرها افزایش‌یافته و طی ۱۰ ماه گذشته ۳۸ هیات رسمی ایرانی از تاتارستان بازدید داشته‌اند و بیش از ۱۶ هیات‌رسمی تاتاری به جمهوریاسلامیایران سفر کرده‌اند.
همکاری‌های صورت گرفته در حوزه مسئولیت شما بیشتر در چه حوزه‌هایی متمرکز بوده و علت این تمرکز چیست؟ ما برای توسعه روابط در همه حوزه‌ها کار می‌کنیم و هیچ محدودیتی نداریم. ابتدا ارزیابی می‌کنیم علاقه‌مندی طرفین بیشتر در چه بخش‌هایی می‌باشد. ما در بخش‌های مختلفی باهم همکاری داریم مثلا در استخراج مس در معدن سونگون تبریز همکاری داریم و در بخش خودروهای دیزل و کامیون و یا در زمینه خرید هلیکوپتر و در بخش انرژی همکاری‌ها وجود دارد. البته تحریم‌ها باعث‌شده تا در همکاری با برخی از شرکت‌های روسی و تاتاری به دلیل داشتن شرکای غربی، مشکلاتی به وجود‌بیاید که امیدواریم این همکاری‌ها، جدای از تحریم‌های یکجانبه تداوم یابد. در سال ۱۳۹۰ در نمایشگاه فناوری، نانوتکنولوژی و انرژی تهران هیات‌هایی از تاتارستان، باشقیرستان، چوواش، ماری‌ال و یکاترینبورگ شرکت کردند. امسال هم هیات‌هایی برای حضور در نمایشگاه بین‌المللی ایران اکسپو ۹۱ ( بهمن جاری ) و نمایشگاه نفت و گاز تهران (در اواخر فروردین ۱۳۹۲ ) اعلام آمادگی کرده حضور خواهندداشت.
به نظر شما وجود علائق و مشتركات ديرينه تاريخي، فرهنگي و مذهبي و وجود اكثريت مسلمان در جمهوري تاتارستان چه نقشی در بهبود و تسهیل گسترش روابط دو کشور می‌تواند داشته باشد؟
همان‌طور که مستحضر هستید در گذشته الفبای نوشتاری در این منطقه فارسی_عربی بوده و آنها از لحاظ دینی_مذهبی به ما نزدیک هستند. در سال ۹۲۲ میلادی ابن‌الفضلان ایرانی‌الاصل از بغداد با هیاتی به بلغار تاتارستان می‌آید و دین‌اسلام در بلغار تاتارستان از سوی حاکم وقت بطور رسمی پذیرفته و الفبای فارسی _ عربی بجای ترکی جغتایی تا سال ۱۹۲۶ ( ۱۰۰۴ سال) رایج می‌شود. کتاب‌ها به زبان فارسی _ عربی منتشر می‌گردد ( تقریبا ۳۲۰ سال بعد از بعثت پیامبر اسلام اتفاق می‌افتد ). در حالحاضر کلمات زیادی در تاتاری وجود دارد که همان کلمات‌فارسی است مثلا کل ایام هفته (شنبه، یکشنبه و ... )، رحمت، شاد، شمع، گل، زیرا، آفرین، نوروز و ... فارسی هستند. باید در این زمینه فعالیت‌کرد و کلمات مشترک را استخراج‌کرده و در کتابی به زبان‌فارسی و تاتاری به چاپ برسانیم. دین اسلام و زبان فارسی_ عربی از بلغار تاتارستان به سایر مناطق چون باشقیرستان و ... گسترش یافت، اخیرا هیاتی از اداره آرشیو نخست‌وزیری جمهوری‌تاتارستان به کشورمان سفر کرده‌بودند، خیلی از نوشته‌هایی که در کتابخانه‌های ما وجود دارد و به زبان تاتاری قدیم است و از جمله بخشی از تاریخ این منطقه محسوب می‌شود را جهت بررسی‌های کارشناسی با خود آوردند و طی نامه‌ای رسمی از کشورمان تشکر کردند. در خصوص این مسائل می‌توان گفت که دیدگاه‌های ما با مسلمانان این منطقه بسیار نزدیک است به دلیل اینکه ما در ایران ضدافراط‌گری و ضدتندروی‌ها هستیم و تاتارها هم اینگونه هستند. این نقطه مشترکی است که باعث می‌شود قدم‌ها بهتر و راحت‌تر برداشته شود و امیدوارم که بیش از پیش روابط جمهوریاسلامیایران و جمهوری تاتارستان در راستای روابط دو کشور ایران و روسیه توسعه بیش از پیش پیدا کند.
مركزيت تاتارستان از جهت تقاطع راه‌هاي زميني و خطوط هوايي فدراسيون روسيه، از مزیت‌های ویژه این جمهوری به شمار می‌آید. چه اقداماتی در راستای بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها در دست انجام است؟
تاتارستان چهار راهی محسوب می‌شود که هر چیزی که از شرق روسیه بخواهد به غرب‌روسیه برود و یا بالعکس، از لحاظ راه‌های زمینی و ریلی از تاتارستان می‌گذرد. در زمینه انرژی نیز همینطور است. با توجه به اینکه مسیرهای آبی از این منطقه ( رود ولگا ) به دریای‌خزر وجود دارد و همانطوریکه می‌دانید هزینه‌های حمل و نقل با کشتی بسیار پائین است، امیدواریم که بتوانیم توافقاتی برای استفاده از این مسیر در ایامی که مقدور است (بجز ایام یخبندان) داشته باشیم. همچنین امیدواریم بتوانیم خط پروازی مستقیم میان جمهوریاسلامیایران و جمهوری‌تاتارستان داشته‌باشیم زیرا ایرانی‌ها و تاتارها اهل سفر و گردش‌اند. اگر بتوانیم این پرواز را راه‌اندازی کنیم زمینه مناسبی برای توسعه توریسم و سفر جهانگردان ایرانی به قازان را بیش از پیش امکان‌پذیر خواهد ساخت و ایرانیان می‌توانند از شهر زیبای قازان، مساجد تاریخی و مهم آن، اماکن گردشگردی بازدید کنند چون تاریخ منطقه به تاریخ ما نزدیک است و از لحاظ دید عمومی و اصالت‌خانوادگی خیلی به ما نزدیک هستند. تاتارها مردمانی بسیار خوب و با فرهنگی هستند و این باعث می‌شود که سفر گردشگران در یک فضای خوب و سالم صورت بگیرد.
وجود امكانات و توانمندي‌هاي قوي اقتصادي و صنعتي و وجود پتانسيل‌هاي عظيم همكاري در حوزه‌هاي مختلف از جمله صنايع سنگين، نفت و گاز، پتروشيمي، هواپيماسازي، هليكوپترسازي و نانوتكنولوژي در تاتارستان زمینه مناسبی را برای سرمایه‌گذاری طرف ایرانی فراهم نموده است. سرمایه‌گذاران ایرانی تا چه میزان با این ظرفیت‌ها آشنا هستند؟ چه اقداماتی برای آشنایی بیشتر آنان و استفاده بهینه صورت گرفته است؟
ما در این زمینه دو مشکل داریم: اول عدم‌وجود پرواز مستقیم. وقتی که پرواز‌مستقیم برقرار باشد، بازرگانان و تجار خودشان مستقیم به قازان(مرکز تاتارستان) سفر کرده و از مراکز نزدیک به قازان نیز چون اوفا (مرکز باشقیرستان)، چابکسری (مرکز چوواش)، یوشکاراولا (مرکز جمهوری ماری ال)، یکاترینبورگ (مرکز استان سوردولوفسک) بازدید خواهند کرد و روابط اقتصادی گسترش پیدا خواهد کرد. دومین مشکل آن است که در انتقال سرمایه و ارز مشکلاتی به واسطه تحریم‌ها وجود دارد. امیدواریم گام‌ها برداشته شود و از پتانسیل‌های موجود استفاده شود. در بخش نانوتکنولوژی به همت مرکز همکاری‌های فناوری ریاست‌جمهوری قدم‌ها برداشته‌شده و نمایشگاه‌هایی در این زمینه در تهران و مسکو برگزار شده‌است که از این منطقه هم شرکت کرده‌بودند.
افزايش حجم مبادلات ميان دو كشور از جمله موضوعات مهم در روابط آينده ايران و روسيه می‌باشد که مقامات دو کشور تاکید ویژه‌ای بر آن دارند. در سال جاری چه گام‌های عملی در این راستا در جمهوری‌های تحت پوشش کنسولگری کشورمان در قازان برداشته شده است؟
ما همیشه در تلاش هستیم تا حجم مبادلات از میزانی که هست، افزایش پیدا کند. هرچند که به اعتقاد من این اتفاق رخ‌داده و شاید در آمارها ذکر نشده‌است مثلا دو بازیکنی که در اینجا قرارداد بستند، باید در افزایش حجم مبادلات ذکر شود یا همکاری در استخراج معدن مس سونگون وجود دارد، یک فعالیت اقتصادی است و یا خرید هلیکوپتر. در بازار این مناطق از نارنگی، پرتقال و سیب‌ایرانی گرفته تا پسته، خرما، فرش دستباف، صنایع دستی، تابلوها و ... همه ایرانی‌اند. فروشنده‌ها همه از فروش آن راضی هستند. این نشان می‌دهد که حجم مبادلات افزایش داشته اما ممکن‌است ضعف درج آماری وجود داشته‌باشد. با توجه به اینکه تجار ایرانی و روسی راحت‌تر بتوانند اجناس‌ایرانی وارد روسیه کنند اجناس‌ایرانی را از مسیرهای دیگری وارد می‌کنند که در آمار واردات و صادرات (به / از) این منطقه ذکر نمی‌شود، در حالیکه این جنس مال ایران است. در حالحاضر یک شرکت‌ایرانی (اصفهانی) مواد غذایی حلال آماده را در فروشگاه‌های بزرگ در سطح جمهوری‌ها و مسکو پخش می‌کند. ظاهرا و شاید این همکاری‌ها در حجم مبادلات بازرگانی و تجاری دو کشور دیده نشده‌است.
جنابعالی به عنوان سرکنسول جمهوریاسلامیایران در قازان چه راهکارهایی برای افزايش سطح همكاري‌هاي منطقه‌اي دو كشور ارائه می‌نمایید؟
باید تلاش‌کنیم در کمیسیون‌اقتصادی‌مشترک دو کشور نکات مثبت و مشترک را افزایش دهیم تا سطح همکاری‌ها توسعه پیدا کند و من به این مساله امیدوار هستم زیرا ما در طول تاریخ دو کشور همسایه بوده و خواهیم بود. ما در برخی از مسائل منطقه‌ای و جهانی هم‌نظر و هم‌رای هستیم و امیدوارم بتوانیم برای افزایش همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی گام جدی‌تری را برداریم. در حالحاضر روابط سیاسی، علمی و فرهنگی خوب است و نیاز به افزایش حجم مبادلات تجاری داریم که به نظر اینجانب این امر شدنی‌است. همانطوریکه ما با چین حجم مبادلات را به بالای ۴۵ میلیارد دلار رسانده‌ایم و با ترکیه هم همینطور؛ با روسیه نیز می‌توان این کار را انجام داد. امیدوارم این گام‌ها با قاطعیت برداشته شود.
ارزیابی شما از دورنمای روابط ایران و روسیه چگونه است؟
من امیدوارم هستم زیرا پتانسیل‌های دو کشور ایران و روسیه بسیار بالاست و امیدوارم تجار محترم و بخش‌خصوصی برای فعالیت در این منطقه اقدام‌کنند و گردشگران ایرانی ما این منطقه را دریابند، به این منطقه هم سفری داشته‌باشند و مطمئنا راضی برخواهند گشت. امکاناتی در این منطقه وجود داردکه گردشگران ایرانی می‌توانند در محیطی بسیار آرام گردش‌کنند. تاتارها مردمانی هستند خدا دوست که توانسته‌اند باهم زندگی مسالمت‌آمیزی داشته باشند. روابط مردم تاتارستان با جمعیتی نزدیک به ۴ میلیون که ۵۳ درصد مسلمان دارد بايكدیگر بسیار خوب است.
در پایان اگر نکته‌ای دارید، بفرمایید.
برای گسترش روابط در بخش‌های مختلف ایران و تاتارستان دارای پتانسیل‌هایی زیادی هستند. مثلا در بخش پارلمانی همکاری خوبی داشته و داریم، جناب آقای دکتر سنایی نماینده محترم مجلس شورای اسلامی با مقامات تاتارستان در ارتباط می‌باشند و با آقای حافظ صالحوف، نماینده سابق تاتارستان در دومای روسیه همکاری نزدیکی داشتند و در این خصوص در سال گذشته سفرهای متقابلی صورت پذیرفته و ما امیدواریم با تشکیل گروه دوستی پارلمانی در کشورمان و تاتارستان بتوانیم مسیر را برای همکاری‌های پارلمانی نهادینه کنیم.
منبع: ایراس