شناسایی نهادهای مرتبط با واردکنندگان در سازمان جهانی تجارت
سازمان جهانی تجارت یک سازمان بین‌المللی است که در سال 1995 تاسیس گردید. مهم‌ترین هدف سازمان کمک به جریان آزاد تجارت از طریق برداشتن موانع فراراه تجارت است.
يکي از اصول اساسي اين سازمان اين است که حمايت از صنايع داخلي بايد از طريق تعرفه‌ها انجام گيرد و نه اعمال محدوديت‌هاي مقداري يا ديگر اقدامات غيرتعرفهاي محدود کننده واردات. در حاليکه کاهش يا حذف تعرفه‌ها از طريق تعهدات خاص صورت مي‌پذيرد،اما كاهش يا حذف اقدامات غيرتعرفهاي از طريق توسعه دادن قوانين و مقررات طراحي مي‌شوند. سازمان جهاني تجارت تلاش كرده است، با تدوين موافقت‌نامه‌هاي گوناگون كار طراحي و تدوين مقررات را به نحوي تنظيم نمايد كه موانع غيرتعرفهاي مانع غير ضروري در برابر تجارت محسوب نشوند.
بنابر مطالعات انجام شده نهادهاي گوناگوني در فرايند تجارت کالا حضور دارند که از جمله مي‌توان به وزارت صنعت،معدن و تجارت، بهداشت، سازمان دامپزشکي، سازمان حفظ نباتات و ... اشاره کرد.
البته حضور اين نهادها در جريان تجاري کشور با هدف اجراي قوانين و مقررات ملي بوده است ضمن آنکه بيشتر اين قوانين به منظور رعايت ضوابط فني و بهداشتي وضع شده‌اند.
هدف سازمان جهاني تجارت نيز مخالفت با رعايت استاندارهاي فني و بهداشتي نيست. اما بنابر موافقت‌نامه‌هاي اين سازمان رعايت ضوابط فني و بهداشتي نبايد به گونه‌اي باشد که اجراي اصول اساسي مورد نظر سازمان يعني دو اصل دولت کامله‌الوداد و رفتار ملي با مشکل مواجه سازد. بدين معني که ضوابط فني و بهداشتي و ديگر ضوابط ، بايد براي همه اعضا به شکل يکسان اعمال شود (اجراي اصل دولت کامله‌الوداد) و تبعيض و تفاوتي بين توليد‌کنندگان داخلي و خارجي نباشد. (اجراي اصل رفتار ملي)
جهت واردات هر نوع کالاي به ايران لازم است تا ابتدا ثبت سفارش واردات انجام شود. در سيستم الكترونيكي ثبت سفارشات متقاضيان ثبت سفارش اعم از حقيقي و حقوقي مي توانند با مراجعه به وب سايت مربوطه ثبت‌نام نموده، با دريافت كدكاربري و رمز عبور شخصي، از طريق اين سايت سفارشات واردات خود را به صورت 24 ساعته، و در هر مكاني كه به شبكه جهاني اينترنت دسترسي داشته باشند ثبت نمايند. لازم به ذكر است كه كليه پيگيريهاي لازم تا حصول نتيجه (دريافت تأييديه ثبت سفارش)، از طريق اين سيستم ميسر مي‌باشد. متقاضيان پس از اطلاع از تكميل مراحل اداري ثبت سفارش، مي‌بايست به مراكز ثبت سفارش ايجاد شده در هر استان مراجعه نموده و پس از پرداخت كارمزد و تحويل اصل مدارك مورد نياز، تأييديه ثبت سفارش خود را دريافت نمايند.
بنابر مطالعات انجام شده براي برخي از کالاها علاوه بر ثبت سفارش، نياز است تا بسته به نوع آن کالا از نهاد ديگري نيز مجوز دريافت شود. اين مجوزها اغلب از نوع فني يا بهداشتي هستند. نهادهايي که لازم است واردکنندگان براي واردات کالاهاي مشمول از آنها مجوز اخذ شود، شامل 15 نهاد هستند و عبارتند از:
وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکي، وزارت صنعت،معدن و تجارت، وزارت ارتباطات، وزارت امور خارجه، وزارت دفاع، وزارت نفت، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان دامپزشکي (زير نظر وزارت جهاد کشاورزي)، سازمان حفظ نباتات (زير نظر وزارت جهاد کشاورزي)، سازمان انرژي اتمي، سازمان حفاظت از محيط زيست، سازمان ميراث فرهنگي، بانک مرکزي، کانون پرورش فکري کودکان و نوجوانان و موسسه استاندارد.
(لازم به ذکر است در قانون مقررات برخي موارد به وزارت جهاد کشاورزي ارجاع داده شده‌اند، اما از آنجا که بنابر مطالعات انجام شده همه کالاهاي ارجاع داده شده به وزارت جهاد کشاورزي از طريق سازمان دامپزشکي يا سازمان حفظ نباتات انجام مي‌شود از ذکر اين نهاد نيز در شمار نهادهاي حاضر در فرآيند واردات نيز اجتناب شده است.
همچنين در قانون مقررات از موسسه تحقيقات ثبت و شرکت پست نام برده شده است که فعاليت‌هاي مرتبط با آنها به ترتيب در سازمان حفظ نباتات و وزارت ارتباطات انجام مي‌شود بنابراين از ذکر اين دو نهاد نيز به عنوان نهادهاي مستقل خودداري شده است.
به علاوه از آنجا که واردات موارد ارجاع داده شده به دولت و وزارت امور اقتصادي و دارايي صرفا توسط خود اين نهادها امکانپذير است، در شمار نهادهايي که رويارويي مستقيم با واردکنندگان دارند، محسوب نشده است.)
بديهي است ميزان رويارويي و ارتباط تمامي اين نهادها با واردکنندگان يکسان نيست، بلکه برخي بيشتر و دائمي و برخي ديگر به صورت کمتر و موردي با واردکنندگان سروکار دارند. يکي از شاخص‌هاي اندازه‌گيري ميزان رويايي و ارتباط مستقيم هر يک از نهادها با واردکنندگان شمارش تعداد مواردي است که واردکنندگان بايد براي دريافت آنها از نهاد مربوطه مجوز دريافت کنند.
بنابر مطالعات انجام شده نهادهايي که بيشترين ارتباط مستقيم را با واردکنندگان دارند، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي، سازمان دامپزشکي و سازمان حفظ نباتات هستند.
زهرا عباسي ،عضو هيات علمي موسسه مطالعات و پژوهش هاي بازرگاني
منبع: شاتا