ایران و روسیه ؛ از همسایگی تا همگرایی در تحولات منطقه ای
سفر دو روزه معاون وزیر خارجه كشورمان به مسكو بار دیگر نشان می دهد ایران و روسیه به عنوان دو همسایه مقتدر در یك سال اخیر گام های موثری برای ایفای نقش پررنگ تر و موثرتر در مناسبات جهانی در قالب نزدیك كردن مواضع شان نسبت به رویدادهای منطقه ای و بین المللی برداشته اند.
حسین امیر عبداللهیان معاون امور خاورمیانه عربی و آفریقای وزیر خارجه ایران روز گذشته در حالی برای دیدار با مقام های روس وارد پایتخت روسیه شد كه كارشناسان سیاسی در ماه های اخیر همواره از روند رو به رشد چشمگیر در روابط دو كشور سخن گفته اند.
تمركز مذاكرات دیپلمات ارشد ایرانی با همتای روس خود حول تحولات سوریه و تاكید دوباره مسكو و تهران بر مخالفت با هر گونه مداخله جدی در امور داخلی كشورهای دستخوش تحول، بیانگر این واقعیت است كه ایران و روسیه با شناخت كامل از پشت پرده های توطئه های غرب برای به یغما بردن ثروت های مادی و معنوی ملت های منطقه در مقابل این رویكرد ایستادگی می كنند.
در واقع تهران و مسكو در ماه ها اخیر همسو با تحولات منطقه ای و تغییرات سریع معادلات سیاسی بین المللی در سطوح دوجانبه و منطقه ای اقدامات چشمگیری در مسیر همگرایی انجام داده اند كه دامنه آن از سفر وزیر خارجه ایران به مسكو تا سفر متقابل دبیران شورای امنیت ملی دو كشور به خاك یكدیگر متغیر بوده است.
تحرك و پویایی دو كشور مقتدر مجاور هم تنها به اتخاذ سیاست های نزدیك و همسو در خصوص تحولات منطقه ای و جهانی محدود نبوده و مسكو و تهران در این مدت برای پویایی هر چه بیشتر روابط اقتصادی دوسویه نیز تصمیم های مشتركی اتخاذ كرده اند كه آخرین مصداق آن را می توان در انعقاد قرارداد 700 میلیون دلاری شركت 'تات نفت' روسیه برای اكتشاف و تولید نفت در میدان نفتی زاغه مشاهده كرد.
بدیهی است كه ثبات سیاسی موجود در روابط ایران و روسیه به عنوان مانع اصلی توسعه نفوذ و سلطه طلبی آمریكا و متحدان غربی اش در مناطق حساس خاورمیانه و آسیای مركزی، خوشایند غربی ها نبوده و آنها برای مختل كردن مناسبات ویژه مبتنی بر حسن همجواری میان مسكو و تهران از هیچ اقدامی كوتاهی نمی كنند.
در این میان با توجه به آشكار شدن هر چه بیشتر نقش و جایگاه ایران در میان كشورهای منطقه برای مسكو از یك سو و افشا شدن برنامه واشنگتن و متحدانش برای راه اندازی توطئه رنگی در روسیه در پوشش حمایت مالی و رسانه ای از اعتراضات مردمی از سوی دیگر، كرملین به اهمیت راهبردی سیاست های مستقل و مقتدرانه تهران بیش از پیش پی برده و به دنبال تقویت رایزنی های دوجانبه برای ناكام گذاشتن برنامه های مداخله جویانه غرب است.
اظهارنظرهای مقام های آَمریكایی در تحریك مردم روسیه به برگزاری تظاهرات ضددولتی و اعلام آَشكار كمك 160 میلیون دلاری سالانه به سازمان های غیردولتی روسی از سوی 'فیلیپ گورودن' معاون وزیر خارجه آمریكا در هفته گذشته، مقام های كرملین را به این نتیجه رسانده است كه غرب در راستای تامین منافع خود آرامش و ثبات در هیچ یك از كشورهای مستقل و قدرتمند اعم از روسیه یا ایران را بر نمی تابد.
اتخاذ مواضع آشكار خصمانه آمریكایی ها علیه روسیه در موضوع انتخابات دوما و اظهارات آلن ژوپه وزیر خارجه فرانسه مبنی بر 'ًضرورت ادامه تظاهرات مخالفان دولت روسیه' مقام های ارشد روس را مجبور به پاسخ گویی كرد، به طوری كه پوتین غرب را به ' اجرای توطئه علیه روسیه' متهم و 'كنستانتین دولگوف' نماینده تام الاختیار این كشور در زمینه حقوق بشر اعلام كرد كه غرب از مقوله حقوق بشر استفاده ابزاری می كند.
از سوی دیگر خودداری كاخ سفید از دادن كمترین تضمین به كرملین مبنی بر هدف قرار نگرفتن نیروهای راهبردی موشكی روسیه از سوی سپر دفاع موشكی اروپا، بار دیگر این واقعیت را عیان كرد كه غرب به هیچ وجه حاضر نیست از اجرای گام به گام این طرح جهان شمول آمریكایی كوتاه بیاید و اظهارات غربی ها مبنی بر استقرار سامانه های موشكی برای مقابله با تهدیدهای موشكی ایران و كره شمالی نیز ادعایی بیش نیست.
امضای توافقنامه بخارست و واشنگتن مبنی بر استقرار بخشی از اجزای سپر دفاع موشكی در پایگاه هوایی به جای مانده از دوران شوروی سابق در جنوب رومانی كه با زنجیره ای از امضای موافقت نامه های دیگر مانند استقرار سیستم های رهگیر ناتو در خاك تركیه، اعتبار یافتن مجدد توافقنامه 2005 با لهستان و موافقت اسپانیا با استقرار ناوهای آمریكایی در آب های مدیترانه دنبال شد، مقام های كرملین را به این نتیجه رساند كه حلقه محاصره غرب علیه روسیه روز به روز در حال تنگ تر شدن است.
در همین راستا 'نیكلای پاتروشف' دبیر شورای امنیت روسیه به تازگی اذعان كرد 'كارشناسان روس به این نتیجه رسیده اند كه ادعای آمریكا مبنی بر تهدید اروپا از سوی ایران و كره شمالی واهی و توخالی است و استدلال هایی كه در این زمینه از سوی واشنگتن ارائه می شود، بی اساس می باشد'.
پاتروشف به عنوان عالی ترین مقام امنیتی روسیه در گفت و گو با شماره اخیر هفته نامه روسی 'آرگومنتی ایفاكتی' گفت: به وضوح مشاهده می شود كه سامانه موشكی آمریكا علیه روسیه و چین هدف گیری شده و این دو كشور را تهدید می كند و در برنامه توسعه این سامانه، استقرار ناوهای حامل موشك های رهگیر در سواحل روسیه و نیز ایجاد ایستگاه های ردیابی سامانه پدافند موشكی در مجاورت مرزهای این كشور پیش بینی شده است.
كارشناسان سیاسی روس می گویند مقام های كرملین اگر هم در سال های گذشته امیدی به موفقیت خود در جلوگیری از توسعه سپر دفاع موشكی در كشورهای پیرامونی خود داشتند و بر اساس آن پاره ای معاملات سیاسی در فضای آن روز مناسبات بین المللی انجام دادند، در مقطع كنونی به طور كامل از امكان دریافت تضمین های امنیتی از غرب در این خصوص دلسرد شده و ناگزیر به بازنگری در دكترین دفاعی خود با تمركز بر تقویت ثبات مرزی و منطقه ای هستند.
از این دیدگاه آمریكا و متحدانش نه تنها از تشدید طرح های امنیتی و موشكی خود در جبهه اروپایی روسیه كوتاه نخواهند آمد، بلكه در صورت فرصت سوزی مسكو در تقویت روابط با همسایگان شرقی و جنوبی خود، طرح های توسعه طلبانه غربی برای باز كردن جاپای محكم واشنگتن و حامیانش در آسیای مركزی نیز نتیجه خواهد داد.
آنان در این راستا به برنامه ناتو برای نفوذ تدریجی در منطقه قفقاز از طریق جذب گرجستان و نیز انتقال پایگاه های آمریكایی از افغانستان به برخی كشورهای آسیای مركزی به عنوان برخی از مصادیق برنامه بلندمدت غرب برای تكمیل حلقه محاصره روسیه در وهله اول و ضربه زدن به منافع چین و دیگر قدرت های بزرگ منطقه مانند ایران در وهله بعدی اشاره می كنند.
روسیه در تحولات منطقه و بیداری اسلامی كشورهای مسلمان خاورمیانه و شمال آفریقا نیز با سیاست های مداخله جویانه و ماكیاولیستی غربی ها بیشتر آشنا شد و مقام های كرملین به خوبی متوجه این نكته شدند كه غرب سرسوزنی به منافع مسكو در معادلات منطقه ای ارزش قایل نیست.
یكجانبه گرایی صرف غربی ها در تحولات منطقه و استفاده ابزاری از نهادهایی همچون شورای امنیت سازمان ملل برای مداخله نظامی در لیبی و كشتار مردم بی دفاع این كشور به اسم 'دفاع از غیرنظامیان' موجب شد كه روسیه از لاك انفعال مراحل ابتدایی بیداری اسلامی مردم منطقه بیرون بیاید و در مراحل بعدی نقش فعال تری در قبال این رویدادها و از طریق هم افزایی سیاست های مخالفت آمیز خود با كشورهای مستقل همچون ایران مبنی بر هر گونه دخالت غرب در امور داخلی این كشورها، ایفا كند.
در واقع تحولات منطقه و آشكار شدن برنامه های توطئه آمیز طراحی شده در پایتخت های اروپایی و واشنگتن برای به باد دادن ثروت های ملی كشورهای درگیر انقلاب های مردمی، به خوبی مقام های كرملین را متوجه این نكته كرد كه غرب هرگز حاضر نخواهد شد روسیه را به عنوان شریك در ساختارهای آتی سیاسی كشورهای انقلاب زده مشاركت دهد.
آگاهی از این واقعیت موجب شد سیاست مسكو در این ارتباط به رویكردهای سیاسی تهران نزدیك تر شده و مقام های مختلف این كشور از 'دمیتری مدودیف' رییس جمهوری روسیه گرفته تا 'ولادیمیر چیژوف' نماینده این كشور در اتحادیه اروپا به صراحت و برای دفعات مكرر اعلام كنند كه 'روسیه مخالف تكرار سناریوی لیبی در كشور سوریه است'.
از سوی دیگر تهران نیز با پایبندی بر موضع اصولی خود در زمینه روابط با كشورهای همسایه با قرائت ' ایران مستقل و روسیه مقتدر' به دنبال تقویت و گسترش همكاری های چندجانبه با مسكو در ابعاد مختلف منطقه ای و بین المللی با رویكرد تثبیت امنیت منطقه و هم افزایی توانمندی های دو كشور می باشد.
در همین راستا رییس جمهوری كشورمان با تاكید بر اینكه تهران و مسكو می‌توانند كشورهای مقتدر و موثری در مناسبات جهانی باشند، اعلام كرد كه' برخی قدرت‌های زورگو و زیاده خواه كشورهایی همچون ایران و روسیه را مانعی در برابر خود می‌دانند'.
محمود احمدی نژاد در دیدار اخیر 'لوون جاگاریان' سفیر جدید روسیه در ایران با وی، روابط تهران مسكو را ممتاز، گسترده و روبه گسترش دانست و گفت: برخی كشورها از اینكه این دو كشور قدرتمند و پیشرفته باشند در هراس بوده و به روش‌های مختلف به دنبال ایجاد مانع در مسیر حركت دو كشور و سایر ملت های مستقل هستند.
وی افزود: شرایط كنونی جهان ایجاب می كند كه دو كشور مناسبات و همكاری‌های خود را در سطوح دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی به صورت حداكثری ارتقاء دهند.
با توجه به مجموعه شرایط حاكم بر تحولات منطقه ای و نیز وضعیت پیچیده معادلات سیاسی بین المللی به نظر می رسد ایران و روسیه با اشراف كامل به ضرورت نگاه راهبردی در ارتقای سطح روابط دوجانبه به این نتیجه رسیده اند كه
نظام سلطه برای تحمیل هژمونی خود به هیچ حدی قانع نیست و برای دستیابی به اهداف خود در این مسیر منافع تمامی كشورها را زیرپا می گذارد.
در این میان شفاف ترین نماد همگرایی دیدگاه های تهران و مسكو در خصوص تحولات جاری منطقه ای و تلاش مشترك آنان برای مقابله با افزون طلبی ها و زیاده خواهیهای غرب را می توان در اعتراضات محدود سوریه مشاهده كرد كه مقام های دو كشور موضع یكسانی در قبال آن اتخاذ و اعلام كرده اند كه هیچ گونه مداخله خارجی در امور داخلی سوریه را نمی پذیرند.
این نكته كه به نوعی فصل الخطاب رویكرد مسكو و تهران در خصوص تحولات جاری منطقه ای در مواجهه با جنجال های رسانه ای و سیاسی غربی ها علیه كشورهای مستقل منطقه مانند سوریه محسوب می شود، در دیدار روز گذشته معاون وزیر خارجه كشورمان با همتای روس خود نیز مورد تاكید قرار گرفت و اعلام شد كه ایران و روسیه در خصوص رویداد های سوریه موضع بسیار نزدیكی دارند.
در نهایت می توان گفت كه تهران و مسكو در سال جاری میلادی با دستیابی به درك واقع بینانه و مشتركی از تحولات منطقه ای و افشا شدن رویكردهای مغرضانه غرب به سركردگی آمریكا برای تامین منافع خود در قالب استقرار سپر موشكی و توسعه ناتو بدون توجه به دغدغه های كرملین، گام های مثبتی در مسیر همگرایی سیاسی برداشته اند كه علاوه بر تامین منافع دو كشور برای تعمیق ثبات و امنیت منطقه نیز مفید خواهد بود.
منبع: ایرنا