ندا جعفري- هم اکنون ترانزيت به عنوان منبع درآمدي شناخته شده است و کشورهايي که در حوزه توسعه ترانزيت سرمايه گذاري مي کنند، درآمد قابل توجهي از اين بخش به دست مي آورند.

ايران به عنوان يک کشور ترانزيتي از 3 هزار سال پيش تا کنون به عنوان يکي از محورهاي ترانزيتي منطقه مطرح بوده است و هم اکنون تحولات اخير نظير رشد اقتصادي ناگهاني کشورهاي جنوب شرقي آسيا، فروپاشي نظام هاي متمرکز سوسياليستي و به وجود آمدن کشورهاي جديد با بازارهاي جديد و پرتقاضا و تبديل شدن کشورهاي عربي منطقه به کشورهاي توزيع و صادرات مجدد بار، موجب اهميت صنعت ترانزيت شده است.

اتفاقات اخير و مجاورت با نقطه توزيعي امارات مي تواند بازار ترانزيت کشورمان را مجدداً از رونق برخوردار کند، حال چنانچه مناطق آزاد کشورمان توجه بيشتري به بخش ترانزيت اعمال کنند و مشکلات و موانع موجود را حل کنند، به دليل اينکه از موقعيت مکاني ممتازي برخودار هستند مي توانند به درآمدهاي هنگفتي دست يابند.

مناطق آزاد و ويژه اقتصادي کشورمان بايد هرچه سريع تر مشکلات زيربنايي، از جمله احداث بزرگراه و خطوط راه آهن کافي را با استفاده از ساده سازي و کاهش بوروکراسي و يکسان سازي مقررات با کشورهاي ديگر، برطرف کرده و روابط سياسي و اقتصادي خود را توسعه دهند.

اگر ما نتوانيم زيرساخت هاي خود را به موقع آماده کنيم، حمل کالاها و ترانزيت کشورهاي واقع در مسير اين کريدور، از مسيرهاي ديگري صورت خواهد گرفت. براي مثال، اگر نتوانيم تسهيلات بندر منطقه ازاد چابهار و بندرعباس را به موقع تمام کنيم، حمل ونقل کالاها از طريق بندر گوادر پاکستان صورت خواهد گرفت.

با توجه به موقعيت راهبردي وترانزيتي کشورمان، مي توان فرصتها و مزيت هاي زيادي را براي ترانزيت کشور در نظر گرفت.

البته بهره برداري درست و به موقع از اين فرصتها و همچنين انجام سرمايه گذاري لازم و تبليغات گسترده همزمان مي تواند دربهره برداري اثربخش از موقعيت جغرافيايي و منحصر به فرد ترانزيتي کشورموثر باشد، لذا نحوه بهره برداري از اين مزيتها و فرصتها و برقراري ارتباط حمل و نقلي با کشورهاي هدف مي تواند نقش برجسته اي در تسهيل تجارت ميان آسيا و اروپا و کشورهاي منطقه و توسعه ترانزيت ايفا کند.

بهره گيري از مرکزيت جغرافيايي کشورهاي عضو اکو براي توسعه ترانزيت

قرارگرفتن درمسير کريدورهاي ترانزيتي شمال- جنوب و درنتيجه برقراري ارتباط ترانزيتي کشورهاي روسيه، اروپاي شرقي ، مرکزي ، شمالي ، آسياي ميانه وقفقاز از يک‌سو و آسياي جنوبي، جنوب شرقي ، خاور دور، اقيانوسيه و کشورهاي حاشيه خليج فارس به عنوان يک مزيت برجسته براي کشورمان قلمداد مي‌شود .

همچنين به دليل کوتاهي مسير در کريدور شمال- جنوب و تجهيز امکانات و زيرساختها و فراهم آوردن امکانات و تسهيلات گسترده در بخشهاي مختلف حمل ونقل ، مسير ايران از جذابيتهاي فراواني براي ترانزيت کالا برخوردار است.

بنادر شهيد رجائي، اميرآباد و بندرانزلي که از مناطق آزاد و ويژه اقتصادي مهم کشورمان محسوب مي شوند ازجايگاه ويژه اي درمسير ترانزيتي کريدور شمال – جنوب برخوردار بوده وعلاوه بربنادر مذکور بنادر شهيد باهنر، لنگه ، بوشهر، چابهار، امام خميني(ره) ونوشهر نيز از پتانسيلهاي نقش آفريني منحصر به خود برخوردار هستند.

برقراري ارتباط ترانزيتي افغانستان وآسياي ميانه ازطريق محور ترانزيتي شرق

کشور "چابهار - ميلک" ؛ نزديکي جغرافيائي بندرچابهار به افغانستان ، انجام سرمايه گذاريهاي گسترده دربخشهاي مختلف حمل ونقل به ويژه بخش دريايي، ايجاد تسهيلات و زيرساختهاي حمل ونقل در مسير محور شرق کشور وحمايتهاي گسترده دولتي ،بندر چابهار را به عنوان قطب ترانزيت افغانستان تبديل کرده ودرصورت مرتفع شدن موانع، علاوه برتوسعه محور شرق شاهد رونق ترانزيت درمسير مذکور خواهيم بود.

منطقه آزاد چابهار و بندر چابهار به عنوان مهمترين بندر در مسير ترانزيتي محورشرق کشور مطرح است ولي به دليل برخي نارسايي هاي ساختاري، درترانزيت کالا به افغانستان نسبت به بندرعباس از اهميت کمتري برخوردار است.

قرارگرفتن درمرکزيت جغرافيائيي کشورهاي عضو سازمان همکاريهاي اقتصادي اکو؛ اين فرصت را براي ايران فراهم آورده است تا ضمن ايفاي نقش فعال در برقراري ارتباط تجاري و اقتصادي بين کشورهاي عضو اکو ،بتواند درچارچوب همکاريها و موافقتنامه هاي مختلف تجاري ، درزمينه ترانزيت کالاهاي صادراتي و وارداتي کشورهاي عضو نيز به ايفاي نقش بپردازد.

حمايتهاي دولتي و ارزاني خدمات ارائه شده و کوتاهي مسير، ارائه تسهيلات لازم به منظور تسريع درترانزيت کالا از طريق ايران ؛ کليه سازمانهاي دولتي درحرکتي هماهنگ مکلف به رفع موانع و تسهيل امر ترانزيت کالا از کشور شده و به طرق مقتضي دراين ارتباط گام برداشته اند که دراين راستامي توان به اقدامات ارزشمندي درخصوص تجهيز و توسعه بنادر، راهها و مسيرهاي مواصلاتي راه آهن ازجمله طرح راه آهن بافق – مشهد اشاره کرد.

وجود ظرفيت ها و پتانسيلهاي فراوان در بخشهاي مختلف حمل ونقلي کشور، افزايش کمي و کيفي تجهيزات و توسعه ظرفيت هاي جديد در زيرساختها و ناوگان ريلي , جاده اي ، حمل و نقل دريايي و تجهيزات تخليه و بارگيري در بنادر کشور؛ درحال حاضر شاهد افزايش ميزان ترانزيت کالاهاي متعلق به کشورهاي آسياي ميانه ، قفقاز، عراق و افغانستان هستيم که اين امر ناشي ازموفقيت آميز بودن اقدامات انجام شده در راستاي توسعه و رونق ترانزيت در ايران است.

مسير شرقه به غرب جايگزين جاده ابريشم

مسيرهاي ترانزيتي شمال- جنوب : کريدورشمال – جنوب با محوريت مسير بندرعباس تا اميرآباد و بندر انزلي که برخي بنادر از جمله بنادر چابهار، لنگه، بوشهر و امام خميني نيز در اين مسير از پتانسيلهاي نقش آفريني لازم برخوردارند.

مسيرترانزيتي شرق – غرب : اين مسير ترانزيتي از سرخس واقع درمرز ترکمنستان شروع شده و تا بازرگان و جلفا در مرز کشورهاي ترکيه و آذربايجان امتداد مي يابد. بديهي است اين مسير جايگزين مسير باستاني جاده ابريشم بوده و نقش اتصال شرق دور با اروپا را ازطريق آسياي ميانه وايران وترکيه برعهده دارد.

در عين حال مسير ترانزيتي سرخس – بندرلاذقيه در سوريه درصورت ايجاد زير ساختها و اتخاذ تمهيدات مناسب و جلب همکاري کشورهاي ذينفع درچارچوب موافقتنامه هاي ترانزيت و تجارت مي توان از اين مسير به عنوان يکي ازگزينه هاي ارتباط ترانزيتي آسياي ميانه به درياي مديترانه و نهايتا شمال آفريقا واروپاي جنوبي و قاره آمريکا به‌ويژه آمريکاي شمالي و کانادا ياد کرد، سرخس – خسروي – خانقين- بغداد- القائم- ديرالزوار- حلب- بندر لاذقيه برخي شهرهاي واقع شده در اين مسير به شمار مي آيند.

مسير ترانزيتي بندرامام خميني(ره) – شلمچه- عراق: دراين مسير به دليل مشکلات موجود در بنادر عراق ،کالاهاي مورد نياز آن کشور پس از تخليه در بنادر ايران (از جمله بنادر امام خميني و خرمشهر) ازطريق مرزشلمچه به مقصد عراق ترانزيت مي‌شود. علاوه بر مرز شلمچه ، مرز خسروي نيز از قابليت هاي لازم براي ترانزيت کالاهاي مورد نياز کشور عراق برخوردار است.

همچنين مسير ترانزيتي محور شرق (بندرچابهار- ميلک - فراه – قندهار- کابل- کندوز - تِرمذ(ازبکستان)- آسياي ميانه) : اين مسير از پتانسيل و قابليت بالائي براي ترانزيت کالاهاي مورد نياز افغانستان برخوردار بوده و علاوه بر کشور افغانستان مي تواندنيازهاي ترانزيتي کشورهاي آسياي ميانه را نيز از طريق مسير چابهار- ميلک – افغانستان يا چابهار- سرخس- ترکمنستان برآورده سازد.

در حال حاضر ايران، هند، روسيه، قزاقستان، بلاروس، عمان و تاجيکستان به طور رسمي عضو راه گذر (کريدور) شمال-جنوب هستند که سه کشور اول، جزو بنيان گذاران موافقتنامه اين کريدورهستند.

همچنين تاکنون بلغارستان، آذربايجان، ارمنستان، سوريه، اکراين و ترکيه، تقاضاي مشارکت کرده اند که بعد از اجماع و موافقت کشورهاي عضو اين کريدور، کشورهاي جديد به طور رسمي عضو کريدور شمال-جنوب خواهند شد.
منبع: پایگاه بازرگانی و اقتصادی - بنا