شريعتمداري در گفت‌وگو با ايسنا: *بايد بازارهاي اطراف را مال خود كنيم
مزيت‌هاي اقتصادي ايران چيست و چگونه مي‌توان از آن‌ها در روابط با كشورهاي ديگر استفاده كرد؟ چگونه بايد به سمت اقتصاد بدون نفت حركت كرد؟ حوزه‌ي نفوذ كالا، خدمات و دانش فني و نيروي انساني ايران تا كجاست؟ براي روابط اقتصادي با كشورهاي پيراموني و هم مرز چه برنامه‌هايي داريم؟ آيا روابط اقتصادي و سياست خارجي با يكديگر در ارتباط هستند؟ كشورهاي پيرامون، آسيا، آفريقا و يا آمريكاي لاتين؛ كدام‌يك بايد اولويت روابط اقتصادي ايران باشند؟ كاهش روابط با \"كشورهاي قلدر\" ضروري است يا احساسي؟ و در نهايت رابطه هدفمند‌كردن يارانه‌ها و سرمايه‌گذاري خارجي چيست؟
اين‌ها بخشي از سوالاتي بود كه در گفت‌وگوي خبرنگاران ايسنا با رييس کميسيون اقتصادي شوراي راهبردي روابط خارجي كشورمان مطرح شد.
محمد شريعتمداري ـ عضو شوراي راهبردي روابط خارجي كشورمان ـ در گفت‌وگو با خبرنگاران سياسي خارجي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، درباره طرح موضوع ديپلماسي اقتصادي به عنوان مهم‌ترين برنامه و شعار دستگاه سياست خارجي كشورمان و برنامه‌ريزي درباره پيشبرد اين هدف گفت: يكي از مهم‌ترين فرصت‌ها و يا مزيت‌هاي ذاتي جمهوري اسلامي ايران، قرار گرفتنش در موقعيتي ژئو استراتژيك و ژئوپولوتيك است. اين موقعيت استثنائي اين امكان را به ايران مي‌دهد كه اقتصادش را به اقتصاد ساير كشورهاي دنيا تحميل كند و اين فرصتي بزرگ است كه در اختيار ما قرار دارد. اما متاسفانه ما هنوز هم نتوانسته‌ايم حتي از آن شناخت كافي پيدا كنيم تا چه رسد به اين كه طور كامل از آن استفاده كنيم. اين موضوع هنوز در اقتصاد ما بسيار مهجور است كه خود جاي بحثي مستقل دارد.
يكي از مهم‌ترين ابزارها براي رسيدن به اقتصاد بدون نفت، نفت است
اين عضو شوراي راهبردي روابط خارجي تصريح كرد: توجه ويژه به مزيت‌هاي ذاتي جمهوري اسلامي ايران در توسعه اقتصادي در همه حوزه‌ها به‌خصوص توسعه روابط اقتصادي خارجي بسيار مهم است. يكي از مهم‌ترين اين مزيت‌ها نفت و گاز است كه به هيچ وجه نبايد به آن بي‌توجهي شود. يك انحراف كوچك از مسير توسعه اين مزيت ذاتي، در آينده كشور از جهت سياسي و هم اقتصادي نقش مهمي خواهد داشت. اگر به اين موضوع بي‌توجه باشيم و بدون آن كه ملتزم به تبعات آن شده و زمينه‌هاي تحقق آن را فراهم كنيم صرفا شعار اقتصاد بدون نفت را بگوييم، اتفاقي نخواهد افتاد. اما بايد در نظر داشت كه براي رسيدن به اين هدف نيز، يكي از مهم‌ترين ابزارها و پتانسيل‌هاي ما باز هم همين نفت است.
او با بيان اين كه مقام معظم رهبري به حق فرمودند كه اميدواريم روزي برسد كه در چاه‌هاي نفت را ببنديم و اقتصاد كشور را بر پايه اقتصادي بدون نفت اداره كنيم، افزود: نمي‌توان گفت چون مي‌خواهيم به سمت اقتصاد بدون نفت برويم بايد به نفت بي‌توجه باشيم بلكه بايد در استخراج، اكتشاف و اقتصاد نفت و گاز و کليه فعاليت‌هاي مربوط به آن‌ها به عنوان موضوعي جدي در اقتصاد ايران توجه كنيم كه معتقدم در اين زمينه ما بسيار کم توجهي كرده‌ايم و متاسفانه متناسب با جايگاه خود در هيچ يک از اين عرصه‌ها سهم نداريم.
نگاه به نفت بايد فوق بخشي و فرابخشي باشد
شريعتمداري تصريح كرد: ما هنوز امکان ايجاد وزارت نفت قوي و واقعي را پيدا نکرده‌ايم. وزارت نفت با مديريت صنايع نفتي و بخش پالايش و صنايع پتروشيمي فرق دارد. نگاه به نفت به عنوان کالايي مهم يا بهتر بگوييم، ابزاري مهم در سياست و اقتصاد ملي بايد فوق بخشي و فرابخشي باشد. بايد به نفت و سياست‌هايش، اقتصاد و صنعت مرتبط به آن، نيروي انساني متخصص و دانش فني آن، تجارت و بازارهاي واقعي و مجازي و دانش مديريت بازار آن که هر روز در حال تحول است توجه خاص و ويژه باشد.
رييس کميسيون اقتصادي شوراي راهبردي روابط خارجي كشورمان گفت: البته در زمينه نفت در كشور ما در هر بخشي كارهايي ارزشمند انجام شده است و اقدامات انجام شده در اين سي و چند سال، قابل مقايسه با پيش از انقلاب نيست. در هر دوره‌اي نيز بنا به اقتضاي آن دوره با تکيه بر نفت، خدمات زيادي در اين كشور صورت گرفته است. هر چند ظاهرا امروزه اين رفتار به صورت مد درآمده است كه كارهاي گذشتگان را بايد نفي كرد، اما من هم‌چنان معتقدم كه در سي و دو سال گذشته انسان‌هاي خدوم در عرصه‌هاي مختلف در كشور خالصانه و صادقانه، كاري متراكم و گاهي جان‌كاه انجام داده‌اند؛ غرض بنده به هيچ عنوان نفي آن خدمات نيست؛ بلكه به‌دليل اهميت آن در اقتصاد ايران، توجه دادن به جايگاه پر اهميت اين عنصر حياتي در اقتصاد كشور و فاصله قابل ملاحظه‌اي که با ايده‌آل‌ها و حتي پيشرفت‌هاي ضروري داريم بوده است. در حال حاضر و شايد تا سال‌ها تنها کالايي که کاهش سهم ما، توان توليد و صادرات بالقوه و آماده ما در آن، در حفظ توازن قدرت در منطقه تأثير جدي دارد نفت و گاز است.
همواره نوعي ستيز پنهان در داخل با مزيت ذاتي نفت مشاهده مي‌شود
او با بيان اين كه نمي‌توان ناديده گرفت كه به هر دليل هيچ‌گاه ابزار چنين تحولي در اختيار مديران عالي نفت كشور قرار نگرفته است و هنوز نيز چنين است، اضافه كرد: هر انسان هوشمندي به‌لحاظ سياسي در داخل همواره نوعي ستيز پنهان با اين مزيت ذاتي را مشاهده مي‌كند، كه علت‌هاي آن را كه امروزه شايد تبديل به يك مشكل فرهنگي هم شده باشد بايد به نحو موشكافانانه‌اي مورد بررسي علمي قرار داد. البته من در اين زمينه برداشت‌ها و پيش‌داوري‌هايي دارم كه فعلاً به آن‌ها اشاره نمي‌كنم ولي اطمينان دارم که علت‌العلل اين توسعه نيافتگي نسبي در حوزه نفت جمهوري اسلامي ايران به عنوان يكي از مهم‌ترين دارندگان نفت و گاز جهان به اين نگاه ستيزه‌جويانه پنهاني باز مي‌گردد که با کمال تأسف جاهلانه و ناآگاهانه در هماهنگي کامل با سياست‌هاي ستيزه‌جويانه دشمنان جمهوري اسلامي ايران در خارج از مرزها صورت مي پذيرد.
شريعتمداري در تشريح نکته مهم ديگري در حوزه ديپلماسي اقتصادي جمهوري اسلامي ايران تاكيد كرد: ما بايد توسعه روابط اقتصادي‌مان با دنيا را از جايي آغاز كنيم كه حوزه‌ي نفوذ كالا، خدمات و دانش فني و نيروي انساني ما و با تكيه بر مزيت‌هاي ذاتي آن است.
بايد سطح روابط با همسايگان و شركاي تجاري‌مان را بررسي كنيم
وي با تاكيد بر اين كه ما بايد بر پايه‌ي توجه به حوزه‌ي نفوذمان در زمينه‌ي صدور و ورود كالا و خدمات حركت كنيم اضافه كرد: اگر با اين نگاه حركت كرديم بايد بررسي کنيم كه اولا ما در روابط اقتصادي كشورهاي پيراموني و هم مرز چه برنامه‌هايي را پياده کرده و مي‌كنيم؟ و در مرزهاي خود چه مي‌كنيم ؟ و در اين چارچوب چه اقداماتي انجام داده‌ايم؟ و ثانياً با توجه به اين که ايران داراي 15 همسايه و تعداد بيش‌تري از طرف‌هاي تجاري هم‌زبان و هم‌فرهنگ در فاصله نزديک خود است ضروري است تا بررسي کنيم و ببينيم امروزه روابط ما با هر کدام از اين‌ها در چه سطحي است و در آينده کوتاه مدت و ميان مدت در چه سطحي مي‌تواند قرار گيرد؟ در كدام يك از موارد ضعف حجم روابط وجود دارد و چرا؟ در كدام يک از موارد تفوق اقتصادي يا نبود توازن تجاري دو جانبه به نفع طرف مقابل است و چرا؟
شريعتمداري ادامه داد: چرا نبايد از خودمان سوال كنيم چگونه است كه برخي از كشورها که اصلاً صاحب نفت و گاز نيستند امروزه صاحب دانش فني در همه عرصه‌هاي بالا دست و پايين دست نفت و گاز هستند، اما كشور ما در مقايسه با جايگاهش به عنوان دومين دارنده نفت و گاز جهان چنين نيست؟ چرا مغز افزارها و نرم افزارها و برخي از فن‌آوري‌هاي پيچيده صنعت نفت امروزه در اختيار كشورهايي است كه مي توانند روند توسعه ما را در دسترسي به اين منابع ارزشمند خودمان کُند و حتي و محدود كنند؟
وزير پيشين بازرگاني كشورمان خاطرنشان كرد: بايد در اين زمينه آسيب‌شناسي لازم را انجام داد، ضمن اين كه بايد توجه كرد كه ما فاصله زيادي داريم تا بگوييم در زمينه‌ي توسعه روابط اقتصادي با كشورهاي همسايه به دليل مسايل سياسي نمي‌توانيم بيش از آن چه امروز وارد شده‌ايم داخل شويم. اساساً اين مسائل در كشورهاي هم مرز نمي‌تواند مانعي جدي ايجاد كند زيرا ما مرزهاي گسترده با كشورهاي همسايه داريم. در دوره‌ي جنگ كه در اين مرزها جنگ در جريان بود، كسي امكان كنترل قاچاق كالا را نداشت، مگر مي‌توان گفت با اين مرزهاي گسترده موانع سياسي مانع توسعه روابط ما با كشورهاي همسايه شود؟ بيان اين مطلب بدين معنا نيست که موانع سياسي را مي‌توان به طور كلي رد كرد اما بايد گفت ما تا رسيدن به مرحله مذکور كه سخن از اين موانع بگوييم فاصله‌ي زيادي داريم.
نفوذ ايران از هر حيث در كشورهاي پيراموني بيش‌تر است
وي توضيح داد: نفوذ جمهوري اسلامي ايران از هر حيث قطعاً در كشورهاي پيراموني بيش‌تر است. فرهنگ، آداب و هم‌زباني يكي از مهم‌ترين ابزارهاي توسعه روابط است، ما مي‌توانيم تعاملات زيادي را با كشورهاي همسايه داشته باشيم. بايد اين امكانات را جدي گرفت و همه‌ي ابزارهاي لازم براي حضور در آن بازارها را فراهم كرد.
بايد تمام بازارهاي اطراف ايران را مال خود كنيم
اين عضو شوراي راهبردي روابط خارجي اضافه كرد: پروژه‌هاي مهمي در كشورهاي پيراموني از سوي ايران تاکنون اجراء شده و در آينده نيز خواهد شد که پتانسيل لازم براي اجراي آن‌ها با توان اقتصادي ايران تطابق كامل دارد. بنابراين بايد پشتوانه‌هاي سياسي لازم براي جهش در اخذ و اجراي انواع پروژه‌ها را در خارج از مرزهاي ايران و هم زيرساخت‌هاي مورد نياز براي حمايت‌هاي مالي و فني از آن‌ها را در داخل به سرعت به‌وجود آورد و اين کار را تا حد ممکن گسترش داد. ما بايد تمام بازارهاي اطراف ايران را مال خود كنيم. وضعيت ما نبايد به گونه‌اي باشد كه اقتصاد امارات متحده عربي براساس محدوديت‌هاي ما ساخته شود، بلكه بايد اقتصاد ايران، براي تمام نيازهايي كه در اطرافش وجود دارد برنامه‌ريزي كند. بايد اين بهانه را از دست مجريان گرفت كه لااقل در حوزه کشورهاي پيراموني مسائل سياسي مانع اصلي توسعه‌ي روابط نيست و اين امر نيازمند يک برنامه‌ريزي هم زمان در عرصه تنظيم قوي و صحيح روابط ديپلماتيک با کشورهاي همسايه و ايجاد زيرساخت‌هاي مناسب براي به فعل درآوردن پتانسيل‌هاي اقتصادي جمهوري اسلامي ايران در بازارهاي هدف مجاور است.
وي تصريح كرد: طبيعتاً هر چه فاصله‌ي جغرافيايي ما با كشوري بيش‌تر باشد به‌دليل افزايش هزينه‌هاي انتقال، مبادله دشوارتر مي‌شود. اين موضوع چه در حوزه‌ي صدور كالا و خدمات و چه در ساير حوزه‌ها، بايد مدنظر قرار گيرد. طبيعي است که ما در بازارهايي كه فاصله‌ي نزديكتري با ما دارند در شرايط رقابتي بهتري قرار داريم و از اين فرصت بايد حداکثر بهره‌برداري را به عمل آوريم.
روابط اقتصادي و سياست خارجي بايد در كنار هم ديده شود
شريعتمداري در ادامه گفت‌وگوي خود با ايسنا گفت: به اين ترتيب در پوشش چتر قوي سياست خارجي و در روابط مطلوب با دنيا مي‌توان دوري جغرافيايي را نيز تا حدودي پوشاند و يا آثار زيان‌بار هزينه‌هاي فزون يافته آن را کاهش داد. بنابراين در مرحله دوم پس از دور شدن از حوزه جغرافيايي ايران در حوزه‌هاي پيراموني و حوزه‌هاي نفوذ كالاها و خدمات‌مان، بايد بررسي كنيم كجاي دنيا روابط سياسي بهتري مي‌توانيم برقرار كنيم و افزايش هزينه‌ي مبادله را پوشش دهيم؟ در بعضي موارد بايستي اقتصاد در خدمت سياست خارجي قرار گيرد. و در اين موارد توسعه روابط اقتصادي ظاهراً پرهزينه است، اما به هر حال بايد براي گسترش روابط سياسي آن را انجام داد و در چارچوب منافع ملي منفعت آن را جست‌وجو كرد. ارتباط دقيق روابط اقتصادي و سياست خارجي موضوع مهمي است كه همواره به‌حق مورد تاكيد مقام معظم رهبري نيز بوده است. بنابراين اين دو بايد در كنار هم ديده شود.
همسايه‌ها بايد در افزايش و توسعه‌ي روابط در اولويت اول قرار گيرند
او در مورد تنظيم روابط ايران با آسيا، آفريقا و آمريكاي لاتين توضيح داد: ما در حوزه روابط با آمريكاي لاتين شرايط جديدي پيدا كرديم اما بايد در نظر داشت كه همسايه‌ها در افزايش و توسعه‌ي روابط بايد در اولويت اول قرار گيرند. در هر دوره ممكن است توسعه روابط اقتصادي به دليل مسائل سياسي و سياست خارجي زمان تحديد شود و در مواردي نيز به همين جهت ممكن است روابط توسعه پيدا كند. اما بازارهاي هدف سنتي و مزيت‌دار جمهوري اسلامي ايران که با بررسي‌هاي کارشناسانه و همه جانبه انتخاب مي‌شود همواره بايد جايگاه خاص خود را حفظ کند.
شريعتمداري درباره تاثير فشارهاي سياسي به كشورها براي كاهش روابط با ايران به ويژه در مورد افغانستان و عراق گفت: بدون ترديد فشارهاي آمريكا در افغانستان و عراق در توسعه روابط اقتصادي ما با آن‌ها تاثيرگذار است. با همه‌ي روابط خوبي كه با آن‌ها داريم اما نمي‌توان انكار كرد كه آمريكا در اين كشورها حضور سياسي و پايگاه نظامي و طبيعتاً نفوذ عليه جمهوري اسلامي ايران دارد. اما بعضي از موانع در حوزه‌هاي غيرسياسي وجود دارد كه اگر در داخل به آن پرداخته شود و حل شود، از پتانسيل بسيار بالاي موجود، در سطح بسيار وسيع‌تري مي‌توانيم در آن كشورها استفاده كنيم.
حضور آمريكا و ساير غريبه‌ها در منطقه ما موقتي است
خطر كاهش روابط با همسايگان به دليل فشارهاي سياسي وجود دارد
وي در عين حال تاكيد كرد: من 100 درصد اميدوار هستم كه حضور آمريكا و ساير غريبه‌ها از حوزه‌هاي دور جغرافيايي در منطقه ما موقتي است و نمي‌تواند استمرار داشته باشد. رابطه‌ي ميان ملت‌هاي منطقه با فرهنگ غريبه و اشغالگر كه هزاران ديوار آن‌ها را در عرصه‌هاي مختلف از هم جدا كرده است نمي‌تواند جايگزين نفوذ فرهنگي و ارتباط و زنجيره‌هاي قوي قومي و فرهنگي ميان ما شود. خطر كاهش روابط به دليل فشارهاي سياسي وجود دارد و من مي‌گويم نبايد آن را ناديده گرفت و بايد به آن فكر كرد، اما بايد اميدوارانه در راستاي گسترش روابط به‌خصوص براي جهش در زماني كه غريبه‌ها از منطقه خواهند رفت برنامه‌ريزي كرد و هدف اصلي ما که هم پيوندي اقتصادي با کشورهاي منطقه است را محقق كند.
رييس کميسيون اقتصادي شوراي راهبردي روابط خارجي كشورمان توضيح داد: زماني اين بحث مطرح شد كه ما سطح روابط با انگليس را كاهش دهيم، آن زمان من وزير بودم و مي‌توانستم فردايش همه تقاضاهايي كه مربوط به ثبت سفارش از انگليس بود را متوقف كنم. اما سوال فوري که پيش مي‌آمد اين بود كه، آيا ما با اين اقدام انگليس را تحريم كرده‌ايم يا خود را؟ اين ذات وابستگي اقتصادي است كه همواره ما به‌دنبال بريدن آن بوده‌ايم و بايد تا آخر آن را ادامه دهيم و همه زنجيرهاي وابستگي اقتصادي کشور را تا آخرين حلقه بگسليم. امروز بحمد الله اين وابستگي‌ها به‌شدت كاهش يافته است. بنابراين زمان آن فرا رسيده است تا نسبت به تهديد و قطع روابط با کشورهاي مکار و زورگو نظير انگليس اقدام كنيم. اين موضوع در مورد كشورهايي نظير افغانستان و عراق نيز مصداق دارد. نخبگان و برخي از مسوولان سياسي و عالي‌رتبه ملي آن کشورها نيز نگراني‌هايي دارند، بنابراين از اين فضاي تفاهم بر پايه عقل و منطق بايد حداکثر بهره‌برداري را براي ايجاد وحدت همه جانبه منطقه‌اي استفاده كرد.
بايد بر رويكرد شرقي سرمايه‌گذاري كنيم
بايد براي متنوع كردن روابط اقتصادي راهبردي با دنيا برنامه‌ريزي كنيم
شريعتمداري افزود: ايزوله شدن ايران و تلاش برخي از كشورها در اين زمينه هر چند تلاشي مذبوحانه است، اما مساله‌اي است كه بايد به آن توجه كرد. به همين دليل است كه من تاكيد مي‌كنم ما بايد اين خطر را جدي بگيريم و براي متنوع كردن روابط اقتصادي راهبردي كشورمان با دنيا برنامه‌ريزي جدّي كنيم و توجه به شرق يكي از اين راه است. اما در عين حال من اصلاً معتقد نيستم كه ما بايد روابط‌مان را با چين و روسيه بيش از حد افزايش دهيم. من به دنبال رويكرد شرق هستم و معتقدم رويكرد شرق يكي از اصولي است كه براي ما اهميت زيادي دارد و بايد روي آن سرمايه‌گذاري كنيم. در سال‌هاي اخير در اين زمينه كه فشارهاي زيادي به ايران آمد، كارهايي انجام داديم. اما اين اقدامات بايد در راستاي هدف اصلي ايجاد تنوع در روابط اقتصادي ايران و نهادينه، منطقي و هدف‌دار شود تا حرکت لجام گسيخته و صرفاً در شرايط تحريم، جلوه‌گر نيفتد و هم بدون برنامه به اختصاص ناگهاني 30 درصد از روابط اقتصادي ايران به طور يک جانبه به يکي از اين کشورها نيانجامد.
خطر ايزوله شدن ايران در شرايط تحريم تلاشي مذبوحانه جلوه مي‌نمايد
وي تاكيد كرد: روابط اقتصادي ما با كشورها بايد به گونه‌اي توسعه يابد كه هيچ كشوري نتواند در اقتصاد چيزي را به ما ديكته كند، بايد اين موضوع حتما مورد توجه باشد و دائما رصد شود. من نگرانم كه بدون رصد كردن اين موارد پيش رويم. خطر ايزوله شدن ايران در شرايط تحريم از اين جهت تلاش مذبوحانه جلوه مي‌نمايد که جمهوري اسلامي ايران از ديرباز روابط گسترده‌اي با دنياي غيراستکباري داشته است و هم‌چنين داراي مشترکات فراواني با کشورهاي پيراموني و همسايگان است که موجبات هم پيوندي اقتصادي ايران را با بخش بزرگي از جهان را فراهم مي‌كند. هم‌چنين رويکرد شرق و برقراري روابط با دول غير سلطه‌گر غربي از پتانسيل‌هاي غيرقابل انکار جمهوري اسلامي ايران محسوب مي‌شود. اما نگراني ما درباره پايه‌گذاري برخي از فعاليت‌هاي توليدي و صنعتي توسط اشغالگران در اين كشورها نگراني به‌جايي است. اين پايه‌گذاري مي‌تواند وابستگي‌هايي در اقتصاد برخي از اين کشورهاي اِشغال شده را به وجود آورد كه بريدن آن‌ها به آساني اخراج غريبه‌ها از منطقه نيست.
روابط اقتصادي ما با امارات بايستي متعادل شود
شريعتمداري در ادامه در پاسخ به اين پرسش خبرنگار ايسنا درباره حجم روابط اقتصادي ايران با برخي كشورها مانند امارات و تركيه تصريح كرد: روابط اقتصادي ما با امارات بايستي متعادل شود. گرچه اين موضوع در مورد تركيه به‌دليل روابط بسيار ديرينه موجود و همگامي و همراهي قابل ملاحظه دولت‌ها مطرح نيست. ما در حال حاضر امكانات زير بنايي براي توسعه روابط با تركيه بسيار كم طراحي كرده‌ايم و مهم‌ترين ارتباطات ما در حوزه‌ي صادرات، واردات و ترانزيت بيش از حد متّكي به امارات است و امارات سهم بسيار زيادي در اين زمينه دارد. اين موضوع حتما بايد مورد باز نگري قرار گيرد و اتفاقاً بايد در اين امر يعني ايجاد تعادل و توازن با امارات به پتانسيل‌هاي تركيه توجه جدي‌تري شود. هم‌چنين به پتانسيل‌هاي ساير كشورهاي جنوبي خليج فارس.
روابط بانكي ما نبايد با يك كشور به‌صورت فوق‌العاده‌اي انحصاري شود
وي افزود: ما در بخش همکاري‌هاي بانكي نيز بايد مرتباً مسائل را رصد كنيم و همواره بايد اين نگراني و حساسيت را داشته باشيم كه حجم و ميزان روابط بانكي ما نيز با يك كشور به‌صورت فوق‌العاده‌اي انحصاري نشود. تاكيد مي‌كنم متنوع‌سازي روابط اقتصادي نبايد هيچ‌گاه فراموش شود و از نظر دور بماند. روابط اقتصادي ما در دنيا بايد به صورت متوازن و متعادل گسترش يابد.
به دنبال استعمارگري در قاره‌ي آفريقا نيستيم
اين عضو شوراي راهبردي روابط خارجي در مورد تلاش ايران براي افزايش روابط با آفريقا با اشاره به حوزه‌هايي كه ايران و آفريقا مي‌توانند در زمينه‌ي اقتصادي با يكديگر همكاري كنند، گفت: البته رابطه با آفريقا به معني رابطه با همه‌ي كشورهاي آفريقايي نيست بلكه با آن دسته از كشورهايي است كه رابطه‌ي سياسي مناسب‌تري با آن‌ها داريم ارجحيت دارد. ما به دنبال استعمارگري در قاره‌ي آفريقا نيستيم و روحيه‌ي استكباري نداريم. تجارت ما با آفريقا به نفع هر دو طرف است و پتانسيل‌هاي خوبي در حوزه‌هاي مختلف وجود دارد. اما توسعه اقتصادي بايد با بررسي علمي بازار هدف و به‌صورتي هدفمند صورت پذيرد، والا استمرار نمي‌يابد.
بايد حجم روابط‌مان را با انگلستان كاهش دهيم
وزير پيشين بازرگاني درباره طرح كاهش روابط ايران با انگليس تصريح كرد: ما حتماً به هر شكلي كه ممكن است بايد حجم روابط‌مان را با انگلستان كاهش دهيم. اين امر بايد يك هدف مهم سياسي و اقتصادي باشد. ما امروز به واقع هيچ دليلي براي توسعه روابط اقتصادي با کشورهاي مذکور نمي‌بينيم. آن‌ها در رابطه ديرينه‌اي كه با ايران داشته‌اند همواره تلاش كرده‌اند كه ايران را به زعم خود فريب دهند.
شريعتمداري در عين حال تاكيد كرد: من در زمينه روابط با همه كشورهاي اروپايي اين نظر را ندارم و روابط با كشورهاي اروپايي را به‌خصوص با روشي هدفمند و با دقت، تجويز مي‌كنم. معتقدم ما در روابط‌مان با بعضي از كشورهاي اروپايي هنوز پتانسيل‌هاي همكاري‌هاي اقتصادي زيادي داريم تا حدي كه بسياري از آن‌ها مشتاق به همكاري بيش‌تري با ما هستند؛ به‌خصوص در سطح شركت‌ها. اما ما چندان زمينه‌هاي آن را فراهم نكرده‌ايم. كشورهايي كه در گذشته با ما رابطه‌ي خصمانه‌اي نداشتند.
رييس کميسيون اقتصادي شوراي راهبردي روابط خارجي كشورمان توضيح داد: قطعاً نمي‌توان و نبايد صرفا بر اساس حضور يك فرد در يك دولت آن هم در يک زمان محدود كه بعضا اظهاراتي عجيب و غريب عليه ايران مطرح مي‌كند، تصميم گرفت. زيرا ما با برخي از كشورهاي اروپايي رابطه ديرينه و تاريخي خوبي داشته‌ايم. بعضي از اين كشورها در پيشينه خود رابطه‌ي استكباري با ايران ندارند. اما بعضاً از سوي دو طرف گاه اظهاراتي مطرح مي‌شود كه زمينه‌هاي همکاري را از بين مي‌برد و روابط را بر هم مي‌زند.
پتانسيل‌هاي خوبي براي توسعه روابط با فرانسه داريم
او در ادامه با اشاره به كشور فرانسه افزود: قطعا فرانسه از جمله كشورهايي است كه در صورتي كه با آن برخورد عالمانه و از سر تامين منافع ملّي داشته باشيم، پتانسيل‌هاي خوبي براي توسعه روابط با ما دارد. بايد اجازه دهيم تا جايي كه مقدور است از پتانسيل‌هاي روابط‌مان با كشورهاي اروپايي استفاده شود، اما در هيچ موردي به مرز وابستگي نزديك نگردد.
شركت‌هاي بزرگي از اروپا مي‌خواهند فعاليت‌هاي گسترده‌اي با ايران داشته باشند
وي گفت: من قبول ندارم كه با اتحاديه‌ي اروپا حتما به عنوان اتحاديه روابط خود را سامان دهيم. ما بايد در همه كشورهاي اروپايي همه‌ي موارد را رصد كنيم و از پتانسيل‌ها استفاده كنيم. آن‌ها نيز علاقه‌مند هستند. من از اين موضوع اطلاع دارم شركت‌هاي بزرگي هستند كه مي‌خواهند فعاليت‌هاي گسترده‌اي با ايران داشته باشند و در حوزه‌هاي مرتبط با فن‌آوري‌هاي بسيار پيشرفته و نو با ما همكاري كنند. همكاري با كشورهاي اروپايي قطعا اين گونه نيست كه لزوما همكاري با اتحاديه‌ي اروپا محسوب شود اما قطعا در بين كشورهاي اروپايي با كشورهايي كه دشمني آشكار با جمهوري اسلامي ايران داشته‌اند و در روابط‌شان با ايران منطق حاكم نيست، بايد در روابط‌مان تجديد نظر كنيم.
شريعتمداري افزود: هم‌چنان‌که امروز هيج دليلي براي توسعه روابط اقتصادي با انگلستان وجود ندارد، آمريكا که هم‌چنان با ادبيات قلدرمابانه با ايران صحبت مي‌كند. ما تاكيد كرده‌ايم كه با قلدر نمي‌شود رابطه‌ي دوستي برقرار كرد. بايد ما همواره شرايط امروز را در نظر داشته باشيم و امروز را فراموش نكنيم و به آن دسته از روابط‌مان با اين كشورها كه امكان جايگزيني دارد دقت كنيم، پتانسيل‌هاي جايگزين آن‌ها را فعال و در آن زمينه‌ها روابط را محدود و حتي قطع كنيم. اين واقعيتي است كه کشور ما، كشوري انقلابي است و اين انقلاب متكي بر ايدئولوژي اسلامي است و منافع ملي در آن، اصل است و كشور مسلماني كه سال‌ها مورد ظلم قرار گرفته است نمي‌تواند و نبايد از يك سوراخ دوبار گزيده شود.
وزير بازرگاني دوره اصلاحات اظهار كرد: ما در زمان فعاليت خود نيز توسعه‌ي روابط اقتصادي با آمريكا را در دستور كار نداشتيم. حتي وارداتي كه تا قبل از تحريم انجام مي‌شد در آن دوره درباره کالاهاي استراتژيک نظير گندم نبود و اين امر با حساسيت پيگيري مي‌شد. در همان زمان وقتي پرونده‌اي در مورد واردات گندم از آمريکا به ايران مشاهده شد به‌دليل ادبيات قلدرمأبانه آمريکايي‌ها متوقف شد.
روابط بر پايه‌ي زور در مورد ايران جوابگو نيست
رييس کميسيون اقتصادي شوراي راهبردي روابط خارجي كشورمان درباره تاثير تحريم‌ها بر روابط اقتصادي ايران و فعاليت شركت‌هاي اقتصادي در ايران گفت: شركت‌هاي اروپايي و آمريكايي از گذشته دور در موارد زيادي نسبت به تحريم‌هاي ايران اعتراض كرده‌اند و طبيعتاً در اِشل شركت و بنگاه ممكن است برخي شركت‌هاي دو طرف در كوتاه مدت از تحريم متضرر شوند، اما تحريم و ترس از اين كه مبادا با مشكلات ناشي از آن مواجه شويم نبايد مانع از فعاليت‌هاي حق‌طلبانه انقلاب اسلامي ما شود. روابط بر پايه‌ي زور در مورد ايران جوابگو نيست و ايران از مواضع اصولي خود كه حق ملت ايران است كوتاه نخواهد آمد. بايد براي آن‌ها معلوم شود كه اين فكر و اين راه غلط است.
وي تاكيد كرد: اين ايستادگي حتما هزينه‌هايي دارد. عدهاي مي‌گويند كه تحريم‌ها هيچ هزينه‌اي نداشته است، اما من چنين اعتقادي ندارم بلكه معتقدم اين هزينه‌ها هزينه‌هايي است كه بايد يك اقتصاد براي ملتي كه چنين انقلاب بزرگي انجام داده است بدهد. گسترش تفكر عدالت‌خواهانه در جهان موضوعي است كه آن‌ها از آن مي‌ترسند و برايشان مضر است. مخالفت آن‌ها با ايران فقط به دليل فعاليت‌هايش در چارچوب مرزهاي خود نيست بلكه مشكل آن‌ها و نگراني‌شان اين است كه اصولا اسلام به عنوان يك ايدئولوژي و اختصاصا ايران به عنوان كشوري كه پرچم اين ايدئولوژي را در دست گرفته به دليل اثرش بر گسترش روحيه‌ي عدالت‌طلبي در دنيا بايد محدود شود. اما آن‌ها بايد در اين تفكر و عمل ظالمانه، براساس همان اصولي كه در ظاهر تحت عنوان آزادي بيان و انديشه به آن معتقدند تجديد نظر كنند. آن‌ها كه چنين ادعايي دارند بايد به آن عمل كنند.
نبايد از راه خود در زمينه انرژي هسته‌يي باز گرديم
شريعتمداري در مورد افزايش فشارهاي غرب به كشورمان به دليل تلاش براي دستيابي به انرژي هسته‌يي گفت: غربي‌ها بايد تاکنون فهميده باشند که به دليل تلاش براي كسب حق طبيعي، نمي‌توان ملت ايران را تحت فشارهاي اقتصادي و سياسي قرار داد. اين ملت پس از انقلاب اسلامي و تمامي دوره حيات مستقل خود تلاش گسترده‌اي براي دستيابي به فن‌آوري‌هاي نو به‌خصوص فن‌آوري هسته‌يي داشته است که 8 سال مهم آن در دوره دولت گذشته صورت پذيرفته است تا به مرزهاي کنوني دانش هسته‌يي رسيده است. در اين دولت نيز با سرعت بيش‌تري همان مسير ادامه يافته است. هزينه قابل ملاحظه‌اي انجام شده و از نيروي دانشمندان متخصص و جوان و منابع مالي كشور بهره‌گيري شده است. با اين فشارها مي‌خواهند مانع ادامه حركت ايران شوند. ما با اين فشارها و تحريم‌ها نبايد زير بار زورگويي آن‌ها برويم. مجموعه ارتباطات ايران در دنيا آن‌چنان وسيع است كه اين توانايي را دارد كه با فشارهاي اقتصادي زير بار زور نرود و ما نبايد از اين راه باز گرديم. البته بايد از پيش خودمان را براي هر شرايطي آماده كنيم كه بر دولت‌مردان ماست چنين كنند.
يكي از مشكلات سرمايه‌گذاري خارجي در ايران غيرشفاف بودن فضاي مقرراتي است
اين عضو شوراي راهبردي روابط خارجي با بيان اين كه يكي از مشكلات سرمايه‌گذاري خارجي در ايران غيرشفاف بودن فضاي مقرراتي است، گفت: غيرهدفمند بودن يارانه‌ها و توزيع گسترده، يكسان و البته متغير و ناپايدار يارانه‌ها به خصوصا در حوزه انرژي همواره يكي از موارد مهم مخدوش كننده فضاي مقرراتي فعاليت‌هاي اقتصادي، به‌خصوص براي سرمايه‌گذاران خارجي در ايران بوده است و نمي‌توان آن را انكار كرد.
يارانه‌هاي غيرهدفمند يكي از موانع مهم سرمايه‌گذاري خارجي است
او اظهار كرد: يكي از آثار و عواقب اين مشكل آن است كه كساني كه سرمايه‌گذاري مي‌كنند مايلند در فضاهاي محدودي در بخش‌ها و كالاهايي سرمايه‌گذاري كنند كه موضوع يارانه‌ها در آن دخيل نباشد و يا اگر بحث يارانه‌ها درباره آن مطرح باشد هدف از سرمايه‌گذاري در آن بيش‌تر استفاده از فضاي ناسالم محيط اقتصادي يارانه‌دار است. غيرهدفمند بودن يارانه‌ها به طور حتم يكي از عوامل بازدارندهي سرمايه‌گذاري خارجي به شمار مي‌رود و مانع جلب و حمايت سرمايه‌گذاري خارجي در ايران مي‌شود.
شريعتمداري گفت: البته به هيچ وجه نمي‌توان ادعا كرد كه مي‌توان و بايد همه يارانه‌ها را از اقتصاد ايران حذف كرد و هيچ كشوري نمي‌تواند چنين ادعايي در مورد اقتصادش داشته باشد. زيرا به هر حال در بخش‌هايي اين يارانه‌ها به صورتي هدفمند داده شود. ليکن وجود يارانه‌هاي غيرهدفمند گسترده و ناپايدار يكي از موانع مهم سرمايه‌گذاري خارجي بوده است و برداشتن آن قطعا تشويقي براي افزايش سرمايه‌گذاري خارجي هدفمند محسوب مي‌شود.