سهيل ورود اتباع روس به گرجستان
هرچند بازگشايي محدود مزرهاي گرجستان به روي ابتاع روسيه را نمي‌تان تحولي عمده در روابط خصومت‌آميز ميان مسكو و تفليس دانست، اما تفليس پس از ماه‌ها ترديد و بررسي و به تبع ضرورت‌هاي موجود به اين مسئله تن داد. با اين حال، روز اول «درهاي باز» يعني افتتاح مرز گرجستان براي ساكنان مناطق قفقاز شمالي روسيه، به صورت «بي‌محتوا» گذشت. كسي نخواست از دعوت ميخاييل ساكاش‌ويلي استفاده كرده و بدون ويزا براي مدت 3 ماه به آن سوي مرزها برود. البته چه انتظار ديگري مي‌توان داشت؟ مردم جمهوري‌‌هاي قفقاز شمالي چه لزومي دارد كه به گرجستان بروند كه در حال حاضر دشمن شماره يك روسيه محسوب مي‌‌شود؟ آنها به اين مهم واقفند كه اگر اين كار را بكنند، توجه بعضي سرويس‌‌هاي امنيتي و اطلاعاتي روسي را به خود جلب خواهند كرد.
طرف گرجي ضمن تشريح علت اين موافقت خود با بازگشايي مرزها با روسيه، سخنان اخير ميخاييل ساكاش‌ويلي در سازمان ملل را يادآور شد كه درباره قفقاز واحد، دوستي ديرينه اقوام قفقاز و ضرورت احياي روابط سنتي بين آنها صحبت كرده بود. تفليس خاطرنشان ميكند كه ساكنان آديغه، داغستان، قره‌چاي چركس، كاباردا بالكاريا، چچن، اينگوش و اوستياي شمالي از امكان تحصيل در دانشگاه‌‌هاي گرجستان، استفاده از خدمات پزشكي در بيمارستان‌‌هاي اين كشور و فعاليت تجاري برخوردار خواهند شد. اين در حالي است كه مشكل بتوان تصور كرد كه دانشجويان از قفقاز شمالي به دانشگاه‌‌هاي گرجستان سرازير شوند، چرا كه اين دانشگاه‌ها نه تنها شهريه بالايي دارند، بلكه روية آموشي در آنجا (به استثناي يك دانشگاه) فقط به زبان گرجي است. در زمينه كمك‌هاي پزشكي نيز همين وضعيت وجود دارد. حتي در شرايط اضطراري رساندن نيازمندان به مراكز پزشكي روسيه سريع‌تر صورت خواهد گرفت تا به تفليس. به علاوه، هرچند خدمات پزشكي در گرجستان براي خارجيان كيفيت بالايي دارد، اما براي دريافت اين خدمات بايد پول هنگفتي پرداخت.
اما در مورد فعاليت‌هاي تجاري اتباع روسيه در گرجستان نيز بايد گفت كه اين تحول واقعاً امكان‌‌پذير و حداقل براي مرزنشينان يكي از ضرورت‌ها است. ولي نبايد فراموش كرد كه روسيه تحريم بازرگاني گرجستان را لغو نكرده و قصد ندارد به اين مبادرت كند. به‌رغم اين وضعيت كالاهاي روسي در بازارهاي گرجستان فراوان هستند، اما آيا شركت‌هاي روسي ميتوانند در گرجستان به اجراي طرح‌هاي مهمي در زمينه گردشگري يا بخش انرژي بپردازند؟ سرمايه و سرمايه‌داران روسي در اين طرح‌ها حضور نيرومندي دارند و موانع كوچكي چون مقررات ورود به كشور نمي‌‌تواند در اين زمينه تغييرات اصولي ايجاد كند.
در پرتو اين واقعيات، اقدام مقامات گرجستان ميتواند فقط به عنوان نمايش باز بودن كشور، پيروي از گرايش‌‌هاي معاصر ژئوپليتيكي و از جمله از اصل مرزهاي شفاف تلقي شود. تفليس در روابط خود با ارمنستان، تركيه و آذربايجان نيز همين منوال را دنبال ميكند. رژيم بسيار ليبرال رواديد يكجانبه تفليس با كشورهاي غربي و اسراييل نيز برقرار شده است. به عبارت ديگر، تسهيل شرايط ورود و اقامت ساكنان قفقاز شمالي (كه فقط نبايد از راه آبخازيا و اوستياي جنوبي وارد اين كشور شوند)، با سياست فضاي باز كه مقامات گرجستان اعلام كرده‌اند، مطابقت دارد. به همين علت هشدارهاي نيروهاي مخالف محلي كه نگران ورود گسترده تروريست‌ها و مأموران سرويس‌‌هاي ويژه روسي هستند، جدي به نظر نمي‌رسد. چرا كه تنها «پرده آهنين» ميتواند از ورود اين افراد ممانعت كند و اينكه آنها ميتوانند ساير مسيرها را براي ورود به گرجستان مورد توجه قرار دهند.
موضع‌گيري مخالفان بازگشايي مرزهاي گرجستان به روي اتباع روسيه تا حدودي قابل فهم است. آنها حاضرند از هر بهانه‌اي براي اعلام موجوديت استفاده كنند. تنها مسئله‌اي كه در سخنان و مواضع مخالفان درست به نظر مي‌رسد، اين است كه اين اقدام تفليس بايد به عنوان چالش براي مسكو تلقي شود. ولي اين پاسخي به شفافيت مرزهاي روسيه با اوستياي جنوبي و آبخازيا نيست، زيرا وضعيت آنها فرق ميكند. نهادهاي رسمي روسيه و بعضي سياستمداران با رغبت عجيبي به اين حركت گرجستان واكنش نشان داده و تفليس را به تشويق جدايي‌طلبي در قفقاز شمالي متهم كردند (آنها حتماً حمايت خود از آبخازيا و اوستياي جنوبي قبل از اوت 2008 را فراموش كرده‌اند).
آنها حتي گرجستان را به كمك به شبه‌‌نظاميان قفقاز شمالي متهم كرده و خواسته‌اند تا تفليس در تصميم خود بازنگري كند. اين در حالي است كه شهروندان روسيه حتي قبل از اعلام مقررات جديد از نظر ورود به گرجستان هيچ مشكلي نداشتند، البته به شرطي كه آنها از قوانين گرجستان تخلف نكرده باشند. طرف روس با اظهارات شتاب زده خود به وزارت امور خارجه گرجستان بهانه داد تا يك بار ديگر اعلام كند كه؛ «ما كشور مستقلي هستيم و حق داريم به صورت يكجانبه مقررات عبور از مرز خود را تعيين كنيم و اين ديگران هستند كه از اين امتيازات استفاده كنند يا خير؟».
هدف تفليس از اين اقدام اين بود كه نمونه تفكر مدرن و انسان‌دوستانه در روابط با همسايگان را از خود نشان دهد و بر ارتجاعي بودن رفتار مسكو تأكيد كند كه براي شهروندان خود محدوديت‌هاي غيرضرور ايجاد ميكند. روندهاي نشان مي‌دهد كه تفليس به صورت نسبي به اين هدف دست يافته است. اما در اين رابطه سئوال‌هاي ديگري مطرح است. اما آيا گرجستان براي اين وضعيت آماده است كه روسيه در مقابل، با استفاده از فرمول‌هاي نامشخص براي تفليس براي ساكنان جمهوري خودمختار آجاريا يا مناطق محل سكونت متراكم ارمني‌ها و آذربايجاني‌ها رژيم تسهيلي رواديد اعلام كند؟ اما در صورت اقدام روسيه با اين امر، به نظر مي‌رسد اين اقدام نيز مانند واگذاري تسهيلات رواديد به ساكنان قفقاز شمالي از سوي گرجستان با تحولات عمده‌اي همراه نباشد و در روابط دو كشور تغييرات عمده‌اي صورت ندهد. اما ميتواند جدال لفظي بين طرفين را بيش از پيش مطول كند.
طرف گرجي ضمن تشريح علت اين موافقت خود با بازگشايي مرزها با روسيه، سخنان اخير ميخاييل ساكاش‌ويلي در سازمان ملل را يادآور شد كه درباره قفقاز واحد، دوستي ديرينه اقوام قفقاز و ضرورت احياي روابط سنتي بين آنها صحبت كرده بود. تفليس خاطرنشان ميكند كه ساكنان آديغه، داغستان، قره‌چاي چركس، كاباردا بالكاريا، چچن، اينگوش و اوستياي شمالي از امكان تحصيل در دانشگاه‌‌هاي گرجستان، استفاده از خدمات پزشكي در بيمارستان‌‌هاي اين كشور و فعاليت تجاري برخوردار خواهند شد. اين در حالي است كه مشكل بتوان تصور كرد كه دانشجويان از قفقاز شمالي به دانشگاه‌‌هاي گرجستان سرازير شوند، چرا كه اين دانشگاه‌ها نه تنها شهريه بالايي دارند، بلكه روية آموشي در آنجا (به استثناي يك دانشگاه) فقط به زبان گرجي است. در زمينه كمك‌هاي پزشكي نيز همين وضعيت وجود دارد. حتي در شرايط اضطراري رساندن نيازمندان به مراكز پزشكي روسيه سريع‌تر صورت خواهد گرفت تا به تفليس. به علاوه، هرچند خدمات پزشكي در گرجستان براي خارجيان كيفيت بالايي دارد، اما براي دريافت اين خدمات بايد پول هنگفتي پرداخت.
اما در مورد فعاليت‌هاي تجاري اتباع روسيه در گرجستان نيز بايد گفت كه اين تحول واقعاً امكان‌‌پذير و حداقل براي مرزنشينان يكي از ضرورت‌ها است. ولي نبايد فراموش كرد كه روسيه تحريم بازرگاني گرجستان را لغو نكرده و قصد ندارد به اين مبادرت كند. به‌رغم اين وضعيت كالاهاي روسي در بازارهاي گرجستان فراوان هستند، اما آيا شركت‌هاي روسي ميتوانند در گرجستان به اجراي طرح‌هاي مهمي در زمينه گردشگري يا بخش انرژي بپردازند؟ سرمايه و سرمايه‌داران روسي در اين طرح‌ها حضور نيرومندي دارند و موانع كوچكي چون مقررات ورود به كشور نمي‌‌تواند در اين زمينه تغييرات اصولي ايجاد كند.
در پرتو اين واقعيات، اقدام مقامات گرجستان ميتواند فقط به عنوان نمايش باز بودن كشور، پيروي از گرايش‌‌هاي معاصر ژئوپليتيكي و از جمله از اصل مرزهاي شفاف تلقي شود. تفليس در روابط خود با ارمنستان، تركيه و آذربايجان نيز همين منوال را دنبال ميكند. رژيم بسيار ليبرال رواديد يكجانبه تفليس با كشورهاي غربي و اسراييل نيز برقرار شده است. به عبارت ديگر، تسهيل شرايط ورود و اقامت ساكنان قفقاز شمالي (كه فقط نبايد از راه آبخازيا و اوستياي جنوبي وارد اين كشور شوند)، با سياست فضاي باز كه مقامات گرجستان اعلام كرده‌اند، مطابقت دارد. به همين علت هشدارهاي نيروهاي مخالف محلي كه نگران ورود گسترده تروريست‌ها و مأموران سرويس‌‌هاي ويژه روسي هستند، جدي به نظر نمي‌رسد. چرا كه تنها «پرده آهنين» ميتواند از ورود اين افراد ممانعت كند و اينكه آنها ميتوانند ساير مسيرها را براي ورود به گرجستان مورد توجه قرار دهند.
موضع‌گيري مخالفان بازگشايي مرزهاي گرجستان به روي اتباع روسيه تا حدودي قابل فهم است. آنها حاضرند از هر بهانه‌اي براي اعلام موجوديت استفاده كنند. تنها مسئله‌اي كه در سخنان و مواضع مخالفان درست به نظر مي‌رسد، اين است كه اين اقدام تفليس بايد به عنوان چالش براي مسكو تلقي شود. ولي اين پاسخي به شفافيت مرزهاي روسيه با اوستياي جنوبي و آبخازيا نيست، زيرا وضعيت آنها فرق ميكند. نهادهاي رسمي روسيه و بعضي سياستمداران با رغبت عجيبي به اين حركت گرجستان واكنش نشان داده و تفليس را به تشويق جدايي‌طلبي در قفقاز شمالي متهم كردند (آنها حتماً حمايت خود از آبخازيا و اوستياي جنوبي قبل از اوت 2008 را فراموش كرده‌اند).
آنها حتي گرجستان را به كمك به شبه‌‌نظاميان قفقاز شمالي متهم كرده و خواسته‌اند تا تفليس در تصميم خود بازنگري كند. اين در حالي است كه شهروندان روسيه حتي قبل از اعلام مقررات جديد از نظر ورود به گرجستان هيچ مشكلي نداشتند، البته به شرطي كه آنها از قوانين گرجستان تخلف نكرده باشند. طرف روس با اظهارات شتاب زده خود به وزارت امور خارجه گرجستان بهانه داد تا يك بار ديگر اعلام كند كه؛ «ما كشور مستقلي هستيم و حق داريم به صورت يكجانبه مقررات عبور از مرز خود را تعيين كنيم و اين ديگران هستند كه از اين امتيازات استفاده كنند يا خير؟».
هدف تفليس از اين اقدام اين بود كه نمونه تفكر مدرن و انسان‌دوستانه در روابط با همسايگان را از خود نشان دهد و بر ارتجاعي بودن رفتار مسكو تأكيد كند كه براي شهروندان خود محدوديت‌هاي غيرضرور ايجاد ميكند. روندهاي نشان مي‌دهد كه تفليس به صورت نسبي به اين هدف دست يافته است. اما در اين رابطه سئوال‌هاي ديگري مطرح است. اما آيا گرجستان براي اين وضعيت آماده است كه روسيه در مقابل، با استفاده از فرمول‌هاي نامشخص براي تفليس براي ساكنان جمهوري خودمختار آجاريا يا مناطق محل سكونت متراكم ارمني‌ها و آذربايجاني‌ها رژيم تسهيلي رواديد اعلام كند؟ اما در صورت اقدام روسيه با اين امر، به نظر مي‌رسد اين اقدام نيز مانند واگذاري تسهيلات رواديد به ساكنان قفقاز شمالي از سوي گرجستان با تحولات عمده‌اي همراه نباشد و در روابط دو كشور تغييرات عمده‌اي صورت ندهد. اما ميتواند جدال لفظي بين طرفين را بيش از پيش مطول كند.
نويسنده: يوري سيمونيان، روزنامه «ني‌زاوي‌سي‌مايا گازي‌يِتا»
منبع: ایراس
+ نوشته شده در شنبه بیست و چهارم مهر ۱۳۸۹ ساعت 20:12 توسط احمدعلی بوستان سعدی
|